Welke manier van GFT recycling past bij jou? [mini-gids met overzicht]
Bankje van hergebruikte tegels bij de voorbeeldtuinen van Steenbreek 023
Snoeiafval, onkruid, citrusschillen, gekookt voedsel, vlees, beschimmeld spul… Hoe verwerk je dit aan huis het beste tot plantenvoeding? Daarom: een overzicht van wat het beste past.
Sinds kort heb ik naast mijn composthoop ook een tweetal Bokashi bakken en daar ben ik erg blij mee. Onze tuinkabouter is van dag tot dag zeer kieskeurig wat hij eet en dus zitten we nogal vaak opgescheept met restjes. Van broodjes gedompeld in drinken, stukjes besabbeld fruit besmeurd met hagelslag en boter, tot klodders groente op de muren en héél veel korstjes die meneer op de grond heeft gegooid toen we even niet keken (ja, onze aap is een smeerpoets 
). Weggooien vind ik zo zonde, maar opeten doe je het dan ook niet meer. Dus kwam ik op deze combinatie. Maar er zijn meer mogelijkheden. Daarom: een overzicht zodat je kunt zien wat het beste bij jóu past.
In het kort zijn dit de opties die ik beschrijf. Als eerste: mulchen. Zo simpel, geen compostbak of kruiwagen nodig. De tweede lijkt hierop, namelijk composteren: in principe kan dit heel simpel en goedkoop (zo doe ik het) en het voordeel is dat de afbraak in een dergelijke composthoop grotendeels wordt uitgevoerd door bodem-eigen organismen – dat maakt het een perfecte toevoeging van micro-organismen voor een gezonde bodem. Het is vooral geschikt voor tuinafval, snoei- en snijafval, poep van vegetarische (!) huisdieren en zelfs schimmelend materiaal. Groter materiaal, zoals takken, zijn ook heel nuttig om hierin te verwerken (verbeter het proces) maar doen er langer over om af te breken. Nadelen: neemt relatief veel ruimte in beslag en je verliest een deel van de voedingsstoffen via het vocht.
Ten derde: fermentatie (oftewel vergisting). Feitelijk is fermentatie de afbraak van het organisch materiaal onder anaerobe omstandigheden, d.w.z. zonder zuurstof in de vorm van O2 (de little-know-it-all engineer in mij moet hier toch even bij vermelden dat in het proces alsnog zuurstof wordt gebruikt maar dan in de vorm van NO2/NO3 of SO3/SO4 en zelfs CO2 – sorry 
). In de achtertuin doe je dit door plantmateriaal in een bak met water te laten staan, zodat je vloeibare mest krijgt (dat doe je zo). Voordeel: goed voor onkruiden en om vloeibare mest met een specifieke samenstelling (zoals hoger kaliumgehalte) te maken. Nadeel: stinkt, je moet water toevoegen en de drab moet op de composthoop (of in de GFT-bak).
Ten vierde: bokashi. Dit is eigenlijk ook fermentatie maar niet in water en je voegt specifieke micro-organismen toe, die het afval zonder stank omzetten (meer info hier). Dit is goed te gebruiken voor (kleingemaakt) voedsel en keukenresten. Voordelen: het is geschikt voor vlees, citrusschillen en dergelijke en produceert een soort ruwe compost en (afhankelijk van de input) ook vloeibare mest. Nadeel: je moet de micro-organismen kopen (je doet wel een tijd met een zak) en de ‘compost’ is nog te scherp voor planten. Die moet óf in de aarde worden ingegraven en dan nog zo’n 2 maanden narijpen voor er geplant kan worden, óf op de composthoop. Je zou het ook in een oude emmer kunnen doen en alleen de micro-organismen hoeven kopen.
De vijfde en laatste techniek die ik behandel is de wormenbak. Hierbij wordt de afbraak gedaan door een specifieke soort worm. Er zijn verschillende systemen te koop en het is ook niet moeilijk om zelf te maken, maar je moet de wormen wel een keer kopen of overnemen. Voordelen: hoeft niet veel ruimte in te nemen, er wordt hoge kwaliteit compost gemaakt en ook vloeibare mest. Nadelen: je moet ze steeds (gevarieerd) blijven voeren, niets met een sterke smaak (of slechts heel weinig), geen bewerkt voedsel of vlees en bovendien moeten ze ’s winters naar binnen.
Goed, dat waren de technieken. Nu: wat kan het beste waarin (en waarom)?
| Soort afval | Waarin | Motivatie |
| Snijafval keuken, afbreekbare theezakjes
(bijv. steeltjes of loof) |
Mulchen, composteren, fermenteren, bokashi, wormen | Dit is materiaal dat snel afgebroken wordt en weinig problemen geeft. |
| Snijafval sterk
(bijv. pepers, uien, preiloof) |
Mulchen, composteren, fermenteren, boskashi | De sterke smaak maakt het niet geschikt voor wormen. Voordeel van mulch: niet lekker voor katten en veel plaagdieren – het lijkt in mijn tuin zelfs tegen taxuskevers te werken als ik het afval rond planten strooi die ze aanvreten. |
| Citrusschillen | Bokashi | Worden moeilijk afgebroken en zijn vaak bespoten, maar bokashi kan ze afbreken (wat gebeurt er met bestrijdingsmiddel?) |
| Harde/taaie schillen
(bijv. banaan of avocado) |
Mulchen, composteren, bokashi, wormen | In mulchen en composteren breken ze slechts langzaam af, maar vooral bananenschil bevat wel relatief veel kalium waardoor dit bij bijv. fruitbomen nuttige mulch kan zijn. |
| Gekookt/gebakken/bewerkt voedsel
(bijv. brood, gekookte groenten) |
Bokashi | In compostering ed zorgt gekookt voedsel voor de afscheiding van vetzuren die stank veroorzaken en er komt ongedierte (denk vliegen en ratten) op af. |
| Vlees/vis/zuivel | Bokashi | Zorgt voor stank en ongedierte bij compostering, wormen eten het niet |
| Drinkbare vloeistoffen
(bijv. melk, vruchtensap) |
(Bokashi) | Kan niet zomaar bij bokashi (dan komt het in de vloeibare mest terecht) maar ik laat het opnemen door bijv. brood of oude kranten en gooi die in de boskashi, dan kan het wel. |
| Eierschalen | Mulchen, composteren, fermenteren, bokashi | Meegekookte eierschalen = goede kalktoevoeging als mulch. Ongekookt is salmonella een overweging, maar in compost of bokashi zijn zo veel andere micro-organismen dat dat weinig kwaad kan. Fermentatie werkt het beste met niet-zuur water, dus als je regenwater gebruikt kun je eierschalen erbij doen. |
| Beschimmeld ongekookt eten | Composteren | In bokashi concurreren de schimmels met de micro-organismen van de fermentatie, maar in compostering is dat normaal. |
| Beschimmeld gekookt eten | … | Hier heb ik nog geen goed alternatief op gevonden, helaas. |
| Uitwerpselen vegetarische (huis)dieren | Composteren, bokashi | Vers is het misschien te scherp voor planten als mulch. Van de poep van omnivoren/carnivoren kunnen voor ons kwalijke ziektes afkomen die moeilijker kapot gaan, dus meestal niet geschikt om thuis te verwerken. |
| Verse bladeren
(bijv. gras, smeerwortel) |
Mulchen, composteren, fermenteren (bokashi, wormen) | Bokashi en wormen zijn niet echt nodig gezien het geweldige mulch en vloeibare (gefermenteerde) mest maakt. |
| Gedroogde/dorre bladeren | Mulchen, composteren, wormen | Goede mulch, goed voor composteren, goed voor wormen… Keuze zat. |
| Groenblijvende bladeren | Mulchen, composteren | Breekt heel langzaam af, maar vormt daardoor wel een goede mulch en geeft luchtigheid compostering. |
| Ziek/beschimmeld plantmateriaal | Composteren, bokashi, tenzij kwalijker | In geval van ziektes/schimmels als meeldauw, grauwe schimmel en dergelijke (de soorten die vrijwel altijd aanwezig zijn) kan het niet veel kwaad en vormen deze technieken zelfs een manier om het met andere micro-organismen te onderdrukken (zie hier, onder schimmels, aanvulling). Aangetast materiaal met soorten als aardappelziekte en krulziekte kunnen beter in de GFT of zwarte bak (vanwege verhitting). |
| Plantmateriaal gevoelig voor ziekte (bijv. druif, roos) | Composteren, bokashi | Vanwege de concurrentie met de andere micro-organismen is compostering geschikt. |
| Onkruid (niet bloeiend) | Mulchen, composteren, fermentatie, bokashi, wormen | Prima te hergebruiken. |
| Onkruid (bloeiend/zaden) | Bokashi | Als je niet wilt dat de zaden zich verspreiden of dat het onkruid zaden kan maken, dan is bokashi het meest doeltreffend om ze af te breken. |
| Wortelonkruid
(bijv. zevenblad) |
Bokashi, fermentatie | Hierin krijgt het wortelonkruid geen kans om verder te groeien. |
| Snoeiafval | Mulchen, composteren | Vaak grotere stukken, goede mulch en bevordert composteringsproces |
| Onbewerkt hout (verknipt in stukjes) | Mulchen, composteren | Hoe kleiner de stukjes, hoe sneller ze afbreken, maar hout breekt zonder zuurstof slechts heel erg langzaam af dankzij lignine. Goede mulch die heel traag voedingsstoffen afgeeft en nuttige schimmels bevordert, handig voor bij struiken/bomen. |
| Takken | Mulchen, composteren | Als mulch effectief tegen katten, breekt langzaam af maar veel dieren kunnen erin leven. In compostering duurt het lang voordat het afbreekt, maar zorgt voor luchtigheid wat het proces ten goede komt. In rijpe compost zijn stukjes takken geen probleem en goed om de bodem luchtiger te maken. |
| Grote stukken onbewerkt hout | In tuin als ‘mulch’ | Breekt langzaam af maar veel dieren en micro-organismen kunnen erin leven. Heel nuttig voor veel insecten en schimmels. |
Pfoei, een heel verhaal. Op basis hiervan was voor mij de combinatie mulchen/composteren/bokashi het meest handige. Maar het laat ook duidelijk zien dat er heel wat van ons afval nog nuttig gebruikt kan worden – het is niet eens moeilijk.
8 reacties op “Welke manier van GFT recycling past bij jou? [mini-gids met overzicht]”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Hi Iris, Weer wat bijgeleerd. ik had nog nooit van Bokashi gehoord. 🙂 Ga ik zeker eens onder de loep nemen. Ik ben er nog niet helemaal uit thuis. De meest gemakkelijke en meest wenselijke methode is voor mij gewoon mulchen. Alles wat ik afknip wordt (al dan niet verhakseld) terug tussen de planten gelegd. Dat betekent wel dat er relatief weinig ‘bruin’ afval overblijft voor de compostbak waardoor ik met een overdosis ‘groen’ afval (GFT, grasmaaisel,…) zit dat het composteringsproces ook niet helemaal ten goede komt. Misschien biedt Bokashi wel een uitkomst en kan ik daarheen met het GFT afval? Gazonmaaisel is mijn grootste ergernis. Ik dring al lang aan op een mulchmaaier maar mijn vriend ziet dat niet zitten. Hoor er ook tegenstrijdige geluiden over of dit nu wel of niet goed is voor de grasmat. Tweede moeilijkheid is mijn inheemse eenjarige bloemenweide. Ergens in oktober maai ik deze af en blijf ik zitten met een hoop maaisel dat vol zit met zaden (ook onkruid). Gooi ik dit in de compostbak dan kiemt dat zaad volop. En als mulch vind ik het ook niet ideaal want ook daar zit ik dan overal met zaailingen.
Hoi Tom,
Ik mulch ook het liefste (lekker lui). Grasmaaisel van de buren gebruik ik ook om te mulchen (tussen het hout), dat is snel verdwenen. Snippers hout alleen bevatten vooral veel organisch gebonden koolstof, dus leg ik er regelmatig stikstofrijke materialen (groen) bij. Ik heb geen ervaring met een mulchmaaier (ik heb geen gras 😉 ) maar als je de voedingsstoffen terug wilt geven aan het gazon dan zou bokashi (of fermenteren) een uitkomst kunnen zijn ja, je zou dan het vloeibare deel kunnen gebruiken (verdund) als meststof voor het gras. Voor maaisel met zaden is de bokashi ook handig, maar dan moet je wel een plek hebben om het product van de bokashi na te laten rijpen (composthoop, in de grond of wellicht gewoon ergens achteraf op een berg laten composteren). Gebrek aan grof materiaal blijft dan wel een nadeel, hoewel je takken erin zou kunnen leggen waar je lang mee kunt doen. Aan de andere kant, jij bent bezig met langzaam de rest van jouw tuin aanpakken toch? Want je kunt de bokashi-compost ingraven en later beplanten, wel een goede manier om arme/kale bodem te verrijken.
Handig overzicht en komt net van pas, zevenblad heeft ons miniscule voortuintje ingenomen, nu heb ik een grote zak vol zevenbladwortel. Ik dacht de zak een eeuwigheid te laten staan, maar fermenteren is dus ook een optie.
Jazeker, handig voor ‘ongewenst’ kruid!
Hoi Iris,
Ik ben geïnteresseerd geraakt in bokashi maar vraag me af waar ik het bokashi materiaal uiteindelijk moet laten. Je adviseert om de grond niet onbedekt te laten, dus tussen de planten is dan weinig ruimte. Kun je ook een bokashi- berg maken en dat later uitstrooien tussen de planten? Ik heb geen composthoop (ruimte gebrek). Hoe doe jij dat?
Hoi Marion,
Dat is inderdaad lastig met bokashi. Mijn eerste batches zijn helaas in de vuilbak beland omdat de verwerking niet helemaal goed is gegaan. Als het eindresulataat goed is kun je de resten van de bokashi best kwijt is een compostbak of compost hoop. Maar dan raad ik wel aan om het goed te mixen met nieuw organisch materiaal zodat alles goed verwerkt wordt. Maar als je niet een compost+bokashi-hoop kunt maken, en ingraven geen optie is…dan ben ik bang dat het toch uiteindelijk in de groene bak verdwijnt.
Pingback: Bokashi – Dingen van de Dag
Pingback: Textielverf van gft-afval | Iris' Garden Ecology