Spookbomen en spinselmotten
Het is eind mei. Frisse, groene bladeren kronen de bomen, bloemen kleuren de grond. Maar wat nou? Kale takken, witgrijze rag. Wat doet zo’n spookachtige boom middenin het groen? En kan het kwaad?
Ik vind het wel wat hebben, zo’n ingepakte struik of boom. Het heeft een beetje een sprookjesachtig beeld dat elke keer als ik er eentje zie mijn fantasie beroert. Hier in de buurt staan ze langs de weg en in het park. De inheemse kardinaalsmuts achterin mijn tuin, ooit meegenomen uit de duinen (een leuk en legaal verhaal, trouwens), draagt ook wat van die spinsels. Het is het werk van de spinselmot, een mot met een withermelijnen mantel vol zwarte spikkels. De spinsels beschermen hun rupsen tegen vogels en roofinsecten, terwijl ze de bladeren van de bomen knagen. Een close-up van de boeven:
De levenscyclus
Spinselmotten lusten niet zomaar elke boom. De spinselmot is een verzamelnaam voor meerdere soorten en iedere soort heeft zijn eigen waardplant: kardinaalsmuts, appel, vogelkers, pruim en meidoorn zijn enkele van de planten waarop ze voorkomen. Eiken niet; als je een eik ziet met spinsels, ga er dan in een grote boom omheen, want dat is het werk van de eikenprocessierups: een rupsje met kleine brandharen die door contact (via de wind bijvoorbeeld) voor huiduitslag, oog- en luchtwegirritaties kunnen zorgen. Spinselmotten zijn hele andere nachtvlinders, waarvan de rupsen voor ons mensen geen kwaad kunnen.
De rupsen eten en spinnen de komende weken nog even door, tot ze – ergens volgende maand – verpoppen. Tegen die tijd zijn de bomen en struiken kaal en overdekt met spinsels. Tuinmeubilair, fietsen, auto’s; alles wat in de buurt staat, kunnen ze in hun web hebben meegenomen. Maar zodra de motten vliegen verdwijnen de spinsels alweer snel en krijgen de bomen weer bladeren. De spinselmotten vliegen tot in augustus en zetten hun eitjes af op de bast van hun waardplant, rond de knoppen. Die eitjes krijgen een slijmerig laagje, dat hard wordt en een schutkleur heeft, zodat ze moeilijk te vinden zijn.
Bij sommige soorten spinselmotten komen de eitjes nog vóór de winter uit en blijven de rupsjes tot het voorjaar in hun kapotte eitje schuilen. Andere wachten tot april om uit hun eitjes te komen en beginnen dan gelijk met eten. Op dat moment zijn ze nog moeilijk te spotten. Het enige dat hun aanwezigheid kan verraden zijn hangende bladeren. Roofinsecten en vogels weten ze op dat moment al wel te vinden en beginnen dus al met plaagbestrijding nog voor wij zelfs maar wéten dat daar sprake van is, want die spinsels maken ze vanaf mei en wij komen er daarom nu pas achter.
Schade?
In tegenstelling tot wat je zou verwachten kunnen de rupsen niet zoveel kwaad voor onze planten. Ze vallen specifieke planten aan en die zijn ermee samen geëvolueerd/ontwikkeld (evolueren vind ik hier een beetje vreemd voor appels, gezien onze eetbare appels en sierappels door mensen ontwikkeld zijn uit wilde soorten). Zodra de rupsen verpoppen krijgt de plant rust en begint deze weer nieuwe bladeren te maken. Het enige nadeel is – naast natuurlijk dat de rupsen het spinsel over je meubilair spannen – dat bloemen uitblijven als een boom helemaal kaalgevreten wordt, of een deel ervan verdwijnt. Als je bijvoorbeeld een appel hebt, dan zul je in het najaar daardoor minder oogst hebben. Dat ervoer ik vorig jaar, toen één van mijn appelbomen spinselmotten droeg.
Voorkomen en genezen
De beste preventie die je kunt hebben is veel vogels en roofinsecten in de tuin. Zij zijn veel beter in plaagbestrijding. Voor jonge vogels zijn rupsen bovendien een van de grootste bronnen van voedsel. Spinselmotten hebben uiteindelijk dus ook hun nut. Denk maar zo: ze verhogen de rijkdom van het ecosysteem. Als je je tuin aantrekkelijk maakt voor vogels en roofinsecten, dan heb je veel minder kans dat een aantasting van spinselmotten uitgroeit tot een plaag. Zo zijn de spinselmotten dit jaar niet op mijn appelboom te vinden, terwijl ik er vorig jaar toch niks aan heb gedaan.
Ik heb al veel geschreven over manieren om roofinsecten en vogels te lokken, maar ik zal het nog eens kort samenvatten. Zorg voor veel bloeiende planten met een variatie aan bloeivormen, die jaarrond bloeien en het liefste inheems zijn. Grijp zo min mogelijk in bij plagen, dan hebben roofdieren voedsel en een reden om te blijven. Plant bodembedekkers om roofinsecten verstopplekjes te bieden en als je een insectenhotel hebt dan zullen ze ook komen, want ze stelen graag het voedsel van bijen. Een waterelement, dood hout (houtwalletjes, boomstammetjes etc) en een gevarieerde, gelaagde beplanting maken het vele insecten en vogels naar de zin. Voor nog meer ideeën om je tuin aantrekkelijk te maken voor vogels (en insecten) zie: Is jouw tuin een hotspot voor vogels?
Mocht de natuur toch nog een beetje hulp kunnen gebruiken, of als het belangrijk is om een grote uitbraak te voorkomen, dan knip je het beste de spinsels weg. Er zijn ook speciale bacteriepreparaten die je eroverheen kunt gieten.
Kortom: maak je niet te veel zorgen en geniet van het bijzondere beeld.
Leer interactief en op eigen tempo.
8 reacties op “Spookbomen en spinselmotten”
Laat een reactie achter op Iris Veltman Reactie annuleren
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Dank je wel voor de uitleg. Ik had al een aantal bomen zo kaal in het spinrag gezien en vroeg mij al af wat het was. Vooral omdat het hier en daar een boom tussen de andere gewoon volle groene bomen was. Hopelijk hebben de bomen er niet al te veel last van…
Hoi Laura,
Gelukig zijn het bomen die wel een stootje kunnen hebben. Het is alleen jammer als de rupjesn een producvtieboom kiezen :).
Ik heb niet die ervaring dat de appeloogst minder is na spinselmot. De bloei is bij appels meestal ook al geweest als de rupsjes aan de bladeren gaan eten, dus de vruchten zijn al aan het groeien de daar eten ze niet van. Natuurlijk kost het de boom wel wat energie om straks nieuw blad aan te maken, maar mijn oogst heeft daar nog nooit echt onder geleden
Hoi Marjon,
Fijn dat bij jou de productie niet is teruggevallen.
Dank je wel voor t delen van jouw ervaring 🙂
Komt dat goed uit dat ik dat hier nu lees! Mijn Kardinaalsmutsen hebben al altijd spinselmotten gehad en ik weet dat ze daar heel goed tegen kunnen. Onze buurman heeft er nu ook op zijn appelboom en vroeg me of dat geen kwaad kan. Daar kon ik niet echt op antwoorden … 😊
Ja, je staat toch even raar te kijken als je appel plots ingepakt in de tuin staat. Hopelijk heeft hij ook geen last van terugval.
Bij ons zit de kardinaalsmuts ook elk jaar ingepakt. Toch ook elk jaar mooie rode vruchtjes in overvloed. We maken ons er niet druk om.
Hartelijke groet van Zem.
Super!