Is jouw tuin een hotspot voor vogels?
Een voor vogels aantrekkelijke tuin heeft een aantal kenmerken. Lees ze hier en als je graag meer geveerde bezoekers over de vloer hebt, wat je kunt doen om het ze naar de zin te maken!
Blijkbaar ben ik even in een tekeningen-bui de laatste tijd. Anyway, ik heb al even geleden beloofd nog eens een stukje te schrijven over de tuin aantrekkelijk te maken voor vogels en hoe je bepaalde soorten kunt bevorderen/ontmoedigen. Ook al blijven het natuurlijk dieren, met hele eigenwijze en slimme exemplaren ertussen…
Ik kan natuurlijk een heel verhaal opschrijven, maar een plaatje zegt het beter, sneller en het ziet er gewoonweg leuker uit, natuurlijk. Daarom heb ik een tekening gemaakt met wat ik als de belangrijkste elementen van een vogelvriendelijke zie, die ik genummerd heb en hieronder verder zal uitleggen.
1. Zorg voor insecten, dan zorg je voor vogels!
Veel vogels eten insecten, met name in de drukke, energie-slurpende tijd als ze hun jongen moeten voeden. Vogels zijn dan ook erg afhankelijk van insecten. Dus door (een variatie aan) insecten te trekken trek je ook vogels. En die trek je vooral met bloemen en inheemse planten. Gemengde bloemborders met een mix van voor vlinders/bijen/roofinsecten/bladluizen (ja ook!)/etc aantrekkelijke planten zijn een prachtige manier. Wilde bloemen, struiken en bomen trekken vaker meerdere soorten insecten, bijvoorbeeld niet alleen bestuivers maar ook vlinders die hun eitjes erop afzetten, kevers, motten en sprinkhanen. In de volgende punten zal ik nog meer voorbeelden noemen.
2. Voedselbronnen
Vogels hebben jaarrond voedsel nodig, dus hoe meer je daarin kunt voorzien, hoe meer vogels jouw tuin als vaste stop (of als woonplek) gaan beschouwen. Buiten de jongen-tijd eten veel vogels bessen, noten en zaden. Planten en struiken die hierin voorzien zijn nuttig, zeker als steeds meer versteend raakt. Denk aan krentenboom, gele kornoelje, aalbessen, vuurdoorn of kamperfoelie. Vogelbescherming Nederland heeft een prachtige bessenkalender gemaakt. Zaden zijn meestal in grote getale te halen bij eenjarige planten, die het natuurlijk moeten hebben van zo veel mogelijk nakomelingen produceren. Zonnebloemen zijn favorieten, maar als meerjarige planten doen distels, paardenbloemen, duizenblad en ook de uitheemse Echinacea het niet slecht. Putters bijvoorbeeld eten jaarrond zaden en alleen hun jongen eten insecten. Andere soorten eten juist jaarrond vooral insecten, zoals het roodborstje of het winterkoninkje en sommigen gebruiken het om hun ‘dieet’ aan te vullen.
Een hele simpele en goedkope manier om het vogels naar de zin te maken is een stukje in te zaaien met vogelzaad. Hieruit komen prachtige bloemen die insecten trekken en vervolgens vormen ze zaden die door de vogels gegeten kunnen worden. Ze zaaien zichzelf wel uit.
3. Uitkijkpunten
Veel vogels zitten graag hoog en veilig op een punt vanwaar ze hun omgeving kunnen bekijken. Bomen en struiken zijn hiervoor het meest aantrekkelijk, hoewel ze ook dakranden en schuttingen gebruiken. Toch vormen planten vaak wat betere bescherming en bovendien kunnen ze meerdere nutten hebben. Bomen vormen een soort flatgebouw voor dieren, met name insecten en voorzien zo tegelijkertijd vogels in voedsel en beschutting.
4. Gelaagdheid, variatie en nestgelegenheid
Aan de ene kant kun je er natuurlijk voor kiezen om specifieke soorten aan te trekken en daarvoor de hele tuin in te richten. Een tuin vol bloeiende kruiden is een walhalla voor insecten en dus ook voor insectenetende – en afhankelijk van de planten ook zadenetende – vogels. Wil je meer verschillende soorten trekken, zorg dan voor verschillende plantlagen (kruiden, struiken, bomen, klimplanten) en voor variatie. Zie het als 1+1=3. Met een boom trek je vogels aan die graag in de bomen leven, met struiken trek je soorten aan die daarvan gebruik maken. Maar als je bomen mét struiken neerzet, dan trek je soorten aan die habitat vinden in de bomen, in de struiken én de soorten die beide nodig hebben. Een gelaagde tuin trekt daardoor vaak meer soorten vogels dan eentje met een vrij homogene, effen beplanting. Dat betekent ook dat je misschien onder de ene boom of grotere struik wel wat kleine struiken neerzet en onder de andere alleen kruiden of bodembedekkers, of dat je struiken of kruiden neerzet van uiteenlopende groottes en vormen. Een homogene structuur gaat ten kost van de biodiversiteit.
Gelaagdheid en variatie is ook het beste middel om de meer kleine vogels in de tuin te krijgen, in plaats van alleen de grote luidruchtige soorten. Dat zijn echte opportunisten, die vaak in grotere bomen zitten en nestelen en in meer open tuinen de duidelijk zichtbare hapjes komen schranzen. Terwijl roodborstjes, mezen, vinkjes en winterkoninkjes (en die nachtegaal van mij!) zich juist verstoppen in het dichtere struikgewas, grotere struiken en klimplanten (en het liefste alle drie tegelijk). Het vuurgoudhaantje dat laatst bij mij op bezoek was vloog bijvoorbeeld heen en weer achter mijn (los van de muur staande) klimplant langs om spinnen en insecten te vinden. De sperwer die af en toe komt kijken strijkt het liefste neer op de pergola, vanwaar hij/zij alles kan overzien. De merels rommelen tussen de lagere beplanting. Iedere vogelsoort heeft zo zijn eigen voorkeuren voor nestplekken en waar ze zoeken naar voedsel. Met verschillende lagen heb je daardoor de meeste kans dat ze een geschikt plekje vinden.
5. Benut zo veel mogelijk plekken en mogelijkheden
Een kale muur, een huis, een schuurtje, dieren hebben er vrijwel niets aan. Er is geen eten, geen plek om zich te verstoppen, geen habitat. Het is als een grote, kale rots. Nu zijn er wel vogels die er gebruik van maken en well, what do you know: dat zijn vogels die van nature vaak ook in rotsachtige plekken wonen. Niet voor niets hebben we bijvoorbeeld veel duiven in de stad. De meeste vogels die we graag in de tuin zien hebben echter meer aan groen. Want groen zorgt voor insecten, voor bessen en voor beschutting. Hoe meer groen, hoe groter en meer mogelijkheid op leefgebied. Ieder beetje helpt: die paardenbloem tussen de tegels trekt insecten en zijn zaden worden gegeten door vogels, dus zelfs zoiets kan bijdragen en zeker in de stad kan dat net dat beetje extra zijn. Vandaar dat ik in de tekening een klimplant tegen het schuurtje heb gezet (insecten, hij draagt bessen op de tekening en het vormt beschutting), dat ik stapstenen heb getekend in plaats van een pad én dat het dak begroeid is (bloeiende daken zijn heel nuttig voor insecten).
6. Dood hout
Dood hout zit vol leven! Er zijn zo veel organismen die er gebruik van maken en zeker voor insecten is dood hout belangrijk. Een hoopje takken, een takkenril, boomstammen als tuinelementen; daarmee trek je insecten en ook weer vogels. En niet alleen spechten die erin boren op zoek naar eten, ook andere vogels die ertussen wroeten en zoeken of (in het geval van een takkenhoop of -ril) erin kruipen om zich te verstoppen.
7. Water
Een veilige waterpartij wordt gebruikt als drinkplaats en badplaats. Het is zo leuk om ’s ochtends steevast de vogels te zien die bij mij in de vijver komen douchen! Merels, musjes… Vooral bij de mussen is het een hele sociale aangelegenheid. De drinkschaal in mijn tuin wordt dan weer graag gebruikt door de solitaire kleine vogeltjes, zoals de roodborstjes. Wat maakt een waterpartij nou geschikt? Het heeft een ondiep stukje nodig, bijvoorbeeld met wat stenen erin of een rustig aflopende oever, waar de vogels niet het diepe in hoeven om zich te kunnen wassen. Verder moeten ze hun omgeving in de gaten kunnen houden (vanwege katten bijvoorbeeld), dus een beetje open eromheen is veiliger en maakt de plek beter bezocht. Ik heb een stellagekast in mijn tuin, pal voor een muur, waar ik de waterschaal bovenop heb gezet. Sinds hij daar staat wordt hij veel vaker gebruikt dan toen hij meer tussen de planten verdween.
8. Gazon
In woonwijken is er meestal wel ergens een gazon te vinden. Ik heb er zelf niet voor gekozen, omdat ik de ruimte in mijn tuin anders wilde gebruiken en omdat de plantsoenen hier direct rond het blok al heel wat grasvlaktes bevatten (met madeliefjes en paardenbloemen erin, gelukkig!) Maar als je zelf een gazon hebt of een zitplek die je niet heel intensief gebruikt, dan kan dat een hele mooie plek zijn voor vogels. Merels vooral zoeken er graag naar wormen. Helemaal mooi is het als er wat kruiden in mogen groeien, als het mag bloeien, want: nectar -> insecten -> vogels (je snapt hem inmiddels vast wel).
9. Bodembedekking
De bodem in mijn tuin is bedekt met a) mulch en b) bodembedekkende planten. In beiden zie ik vogels zoals merels, roodborstjes en musjes wroeten naar beestjes, zeker in de winter. In het voorjaar vliegen ze er vervolgens vandoor met mijn mulch (dag mulch!) voor hun nesten. Juist in een tijd dat er dus relatief weinig voedsel voor ze te vinden is, zeker dierlijk voedsel wat ze door de koude winternachten helpt, dan is mulch en bodembedekking een belangrijke bron van eten voor ze. Het zorgt voor nog een laag die habitat biedt aan dieren en dus weer een extra mogelijkheid voor voedsel.
10. Compost- en bladhopen
Daar gaan we weer. Compost- en bladhopen zitten vol insecten. En, sorry daar komt -ie nog één keer: insecten -> vogels. Mulch en takkenhoopjes hebben ongeveer hetzelfde effect maar én én is weer meer kans op habitat en diversiteit. Weet wel dat vogels het állemaal overhoop gooien op zoek naar beestjes – maar ja, dat vliegende spul ziet er wel weer leuk uit en de vogels ook 😛
Voeren en nestkasten
Ik heb dit deel speciaal erbuiten gelaten, want met alle andere punten hoef je in principe geen extra man-made dingen te gebruiken. Maar nestkasten bieden weer extra nestmogelijkheden, zeker in een wat jongere tuin of buurt. Sommige vogels nestelden zich juist in onze huizen, maar omdat die steeds strakker en meer energiezuinig gebouwd worden vinden ze steeds moeilijker een plekje. Voor zwaluwen en mussen kun je daarom speciale nestkasten en nest-dakpannen vinden; hang er meerdere op want het zijn sociale dieren. Zwaluwen maken wel veel troep – je bent gewaarschuwd. Soms is een speciale nestkast niet eens nodig. Ik heb wel eens gehoord van een roodborstje die standaard in een tuin in een oude theepot in een grote struik nestelde – een mooi voorbeeld van variatie. Wij hebben ook niet allemaal dezelfde smaak, toch?
Veel mensen voeren vogels, jaarrond of alleen in de winter. Niets mis mee, mits het geschikt voer en niet rot is. Pindakaas kun je beter niet aanbieden tijdens het broedseizoen, want ik zie dat de overwerkte vogels het dan vaak toch aan hun jongen voeren en die kunnen de plantaardige vetten nog moeilijk verteren (vandaar dat ze normaal met insecten gevoerd worden). Liever strooi je in die tijd meelwormen of hang je een speciaal insecten-vetblok op. Kies een plek waar de vogels een goed overzicht hebben op hun omgeving, hoog of ten midden van een gazon, zodat katten ze niet snel te pakken krijgen.
Maar wat als je specifieke soorten juist niet wilt hebben? Hoe zorg je ervoor dat kauwtjes of eksters niet al het voer dat je neerlegt wegkapen? Het zijn slimme, opportunistische vogels, ik herhaal: het zijn slimme, opportunistische vogels. Tot je ze eens rustig observeert zul je waarschijnlijk geen idee hebben van hoe inventief ze zijn. Mijn pindakaaspot werd standaard door ze leeggeroofd. Ze gingen steeds lekker op het houtje ervoor zitten en hop, alles was alweer op. Dus hebben we het houtje kort gemaakt. Dus sloopten ze het eraf en aten ze dan maar vanaf de rand. Dus schroefden we de dop met een klein gaatje erop. Dus trokken ze de hele pot eruit, lieten hem stukvallen en aten alles op. Dus maakte ik een soort koepel van gaas erover. Dus ontdekte er eentje dat hij zich achterstevoren erdoor kon laten schommelen. En dus spande ik tussen de mazen in het gaas dwars nog eens ijzerdraad en nu hebben we de strijd eindelijk (of voor een paar jaar al tenminste) gewonnen. Misschien helpt het dat ze het nu makkelijker bij de buren kunnen halen… Maar goed, ik denk dat dit wel duidelijk maakt hoe handig die slimmerikken kunnen zijn. Dat is ook eigenlijk best grappig om te zien, als ze niet in één keer al het eten zouden opvegen. Het is altijd uitproberen wat werkt voor jouw tuin en de vogels in jouw buurt. Je kunt speciale kooien kopen en die over hangend eten hangen, maar soms zijn de kleine vogels er bang van en dan eet helemaal niemand er meer van. Ik strooi zelf af en toe een klein handje (met een lange worp) van zaden en meelwormen tussen de bodembedekkers. De merels en kleine vogels gaan dan lopen zoeken, maar de kauwen en eksters nemen de moeite niet. Een vetbolletje hang ik tussen de struiken. Ik zie ze nu nog zelden in mijn tuin en als ik ze zie, dan is dat omdat er iets veranderd is (bijvoorbeeld als mijn man de korstjes brood van mijn zoontje in de tuin heeft gegooid). Verder blijven ze weg. Maak je het voer dus te makkelijk, dan zullen dit soort vogels erop afkomen. Speel je in op het gedrag van de vogels die je juist wel wilt hebben, dan is de kans groter dat de juiste vogels het vinden.
Ik hoop dat ik je zo een aantal ideeën heb gegeven. Wil je van specifieke vogels weten wat ze nodig hebben? Raadpleeg dan eens de Vogelbescherming Nederland Vogelgids. Daarin staat informatie over hun leefgebied en wat ze eten (hoewel het zeker niet allemaal tuinvogels zijn). Hebben jullie leuke ervaringen met bijdehante, brutale of verrassende vogels?
22 reacties op “Is jouw tuin een hotspot voor vogels?”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
jaaah, veel vogels heb ik in de tuin, ik struikel er nog net niet over. Ik geniet zo van al dat gehips en gefladder en die gekke mannetjesmerel die denkt dat hij de baas is over het hele spul 🙂
Haha, dat klinkt heel gezellig. Probeert die mannetjesmerel jou ook uit de tuin te verdrijven of heerst hij alleen over de vogels?
Hij zit soms ook boos naar mij te kwetteren
Haha, die kauwtjes en eksters, hier zijn het ook zo’n sloebers. Echt grappig, jullie krachtmetingen…
Ja, t zijn me een paar bengels. T was ook ergens wel leuk om steeds weer wat nieuws te verzinnen. Wie weet is de oorlog nog niet gewonnen en verzinnen zij weer een list.
dankje voor je mooie blog, lees ik altijd met plezier!
Hoi Rob, leuk dat je graag mijn blog leest. En lief dat je dat zegt. Ik hoop dat ik genoeg interessante stukjes voor je kan blijven plaatsen 🙂
Hallo Iris.
Enkele weken geleden hebben wij van Martilla jouw sneeuwverhaal in het Zwarte Woud doorgestuurd gekregen en nu ook het verhaal over de vogels in de tuin. Het is heel interessant om zo over de natuur te lezen. Vooral ook omdat wij een behoorlijke groene tuin rondom ons huis in Moraira (Costa Blanca) hebben. We observeren regelmatig de kleine vogels in onze heggen, die van alles oppikken. Zo leuk om te zien. We denken ook dat er overwinteraars tussen zitten. Zou je ons je verhalen voortaan per email willen sturen?
Hartelijk dank.
Bram de Voogd en Els Koster.
Wauw, dat is leuk om te lezen.
En een mooie plek om te wonen, doe mij ook maar ;). Wat betreft de stukken via de mail versturen: als jullie bij een van de artikels rechts aan de zijkant (boven het plaatje van de tuin en mijn karikatuur) een emailadres invullen en drukken op volgen, dan krijgen jullie automatisch een mailtje als ik iets nieuws plaats. Mocht dit niet werken of niet gaan dan hoor ik het graag, dan zoeken we even naar een andere oplossing :).
Het fijnste aan de wintertuin? De bedrijvigheid aan de voedertafel. 🙂 Kan ik in het weekend echt heel lang naar blijven kijken. Helaas duurt het heel wat jaren vooraleer hagen, struiken en bomen ietwat volgroeid zijn, maar ik ben alvast volop aan de vogelvriendelijkheid van m’n tuin aan het werken. Binnen enkele jaren hebben onze gevleugelde vrienden er 13 are habitat bij. 🙂 Toffe post en weeral goeie tips Iris bedankt!
13 Are zullen ze vast ontzettend blij mee zijn. Jullie hebben straks een heel dierenpark waar de zoo jaloers op kan zijn 😀
In de winter bijvoederen, kan ook helpen, of heb ik daar nu over heen gelezen?
Klopt ja, dat geeft de vogelbescherming ook aan ja. K dacht dat ik het ook had staan, maar nu ga ik twijfelen 🙂
Ik denk dat het bij ons met deze tips wel oke zit. We kunnen dan ook volop genieten!
Super 🙂 Leuk om te lezen!
Wat een handige tips! Vogels brengen altijd leven in een tuin en brengen gelijk gezelligheid mee. Groet Maarten
^^ Dank je wel 🙂
Ja, ik blijf ook heerlijk van die beestjes genieten.
Wederom een dank je hartelijk voor je genereuze blog!
Ik zal ns kijken of ik naast katten, eksters en kauwen ook kleine vogels als geregelde gast kan uitnodigen. Ik heb weinig aantrekkelijks voor eksters, maar ze komen graag hun buit uit de buurtuin oppeuzelen en lekker chillen op de pergola en schutting. De katten komen ook van buren. Territorium uitbreiding zeg maar. Met de lente, buitenactiviteiten en mijn tekkel present, zal het wellicht minder aantrekkelijk voor ze worden.
Hartelijke groet, Kathy
Haha, zolang ze hun eigen eten meenemen mogen ze bij mij ook wel komen picknicken :). Bedankt voor de leuke reactie!
Zeer interessant! Ik wilde altijd dat mijn tuin “vogelvriendelijk” zal zijn maar alleen nu heb ik tijd om alles ervoor te organiseren. Gelukkig heb ik al zonnebloemen dus een voedselbron is al klaar 🙂 Maar nu realiseer ik me dat ik nog een waterbron moet hebben en het idee met een vijver lijkt me heel origineel. Misschien is dat wel de beste oplossing.
Wat leuk om te horen! Goed bezig 🙂
Pingback: Spookbomen en spinselmotten | Iris' Garden Ecology