Mijn energiebesparingstips

De tips om minder gas en elektriciteit te verbruiken vliegen je momenteel om de oren. Toch mis ik er nog een paar: wat ik door permacultuur en mijn werk geleerd heb en wat ik zelf (soms al jaren) doe.

Voor veel mensen wordt het een zware winter. Een vrouw die ik ken helpt meerdere gezinnen. Zij vertelde dat een paar hun gas al hebben ingeruild voor bloempotten met waxinelichtjes. Het is schrijnend dat mensen naar zulke alternatieven moeten grijpen, zeker als die alternatieven gevaarlijk zijn.

Afgelopen winter kreeg ik alvast een voorproefje. Toen zaten mijn man, zoontje en ik thuis met corona. Het begon met quarantaine omdat het virus op school was uitgebroken. Na vier dagen begonnen de eerste klachten. Mijn man en ik waren er goed (en lang) ziek van, de koorts kwam meermaals boven de 40 graden uit. Alsof dat niet vervelend genoeg was had onze ketel daarvoor al, notabene op dag 1 van de quarantaine, besloten dat dit dé tijd was voor een grootschalige staking. We konden niemand laten komen om het op te lossen. We moesten het doen met wat we hadden. Onze woonkamer houdt kou of warmte het beste vast, dus verbleven we vooral daar. De gemiddelde temperatuur was 15 graden. Soms gebruikten we de oven en lieten die na afloop openstaan, waardoor de temperatuur soms de 16 even aantikte. Hoe koud in de tussentijd de rest van het huis werd wilde ik niet weten. We kropen liever samen diep weg onder de dekens en bibberden dan nog.

We hadden geluk: week 3 kwam mijn vader een elektrische kachel brengen die de temperatuur in de woonkamer soms tijdelijk naar 17 graden wist op te krikken. Dan was het ineens warm in huis! Luxe! Want tjee, wat waren we gewend geraakt aan die kou. En daarbij hadden we alvast een voordeel: we zijn al jaren superzuinig. Dat komt doordat we het huis willen verduurzamen, maar jarenlang het geld niet hadden voor grote aanpassingen. Dus verwarmen we alleen de woonkamer en soms de slaapkamer van mijn zoontje en is douchen een flitsbezoek. Alles om maar niet aan die verwarmingsklep te hoeven draaien. Maar mijn strategie gaat verder. Ik geef les en werk soms in een onverwarmde kas die ’s winters erg koud wordt, dus heb ik manieren gevonden om mezelf lang warm te houden. En omdat we nog een gasfornuis hebben, vond ik een manier om dingen als rijst, soep en aardappelen te laten garen zonder continue warmtebron – zie de hooikist hieronder.

Naar aanleiding van het gesprek over de gezinnen met bloempot-verwarming leek het me goed mijn tips te delen. Ze verdienen geen Nobelprijs, maar het bracht de vrouw met wie ik sprak wel op ideeën en via haar hopelijk die gezinnen. En daarom deel ik ze, want misschien helpen ze ook jou.

Kledinglasagne van katoen en wol

Laagjes – het is een veelgehoorde tip. Wol eveneens. Maar bij het lesgeven of een lang overleg ’s winters buiten of in de koude kas merk ik na een uur ofzo dat gewoonweg laagjes en wollen sokken niet genoeg zijn. Ik bouw mijn lasagne op een specifieke manier op voor ik naar buiten ga: katoen onder, wol er overheen.

Zo loop ik iedere winter ik door de kas in van die dunne katoenen sokken – het liefst kniehoge! – en daar óverheen dikke wollen sokken. Het jeukt niet, het zweet niet en het houdt me langdurig warm. Zorg vooral dat je voeten warm zijn, dan is het een stuk makkelijker de rest van je lichaam warm te houden. Toevallig kocht ik afgelopen week een nieuw paar wollen sokken omdat van mijn oude vooral losse draadjes over zijn. Ik vertelde de verkoper over het laagje katoen dat ik eronder draag. Hij zei dat het niet nodig was. Deze sokken zouden mijn voeten zelfs ’s winters in de bergen warm houden! Nou, dat heb ik eerder gehoord. Misschien werkt het voor andere mensen, mijn voeten blijven koud in wollen sokken. In sommige wollen sokken gaan ze wel zweten en worden dan nóg kouder. Het is iets met de doorbloeding, mijn lichaam verwarmt mijn voeten niet goed. Dus voor mij was de ontdekking van dat laagje katoen een gamechanger. Buiten een paar warme schoenen of laarzen erover en binnen mijn pantoffels en een dekentje, klaar!

Voor mijn lichaam doe ik hetzelfde als bij mijn voeten: katoen onder, wol er overheen. Ik heb een hele stapel katoenen shirts met col en lange mouwen verzameld en trek ze zodra het guur wordt overal onder aan. Meestal is dat genoeg: een shirt met lange mouwen en dan een trui erover. Ik heb ook aardig wat warme truien gespaard. Het liefst zijn ze van wol en hebben ze ook een colletje. Ik haal ze vooral bij de tweedehands, want daar zijn ze goedkoop en het is duurzaam. Op hele koude dagen is dit mijn lasagne: katoenen hemd – katoenen shirt met col en lange mouwen – (eventueel thermo ondergoed) – wollen trui. Dan blijf ik zelfs zonder jas buiten een tijd behaaglijk!

Verwarm jezelf, niet de ruimte

Mijn belangrijkste tip: verwarm jezelf, niet de ruimte. Een ruimte verwarmen tot het punt dat je het behaaglijk hebt is behoorlijk inefficiënt. Je kunt de warmtebron beter direct in contact leggen met je lichaam, dan gaat er minder warmte verloren. Dat principe zie je bijvoorbeeld terugkomen in earthships (een manier van energieneutraal bouwen) en soms in kassen. Ze hebben vaak leemfornuizen met leembanken. Als je stookt in het leemfornuis warmt de leem (klei) op. De klei houdt de warmte ook nog eens lang vast (denk aan ouderwetse tegelkachels), zodat je weinig hoeft bij te stoken om het vuur gaande te houden. Alle lemen oppervlakken die met het fornuis verbonden zijn warmen eveneens op en blijven lang warm. Een leembank tegen een leemfornuis dus ook. Zitverwarming, op een ouderwetse manier!

Nou heb je daar natuurlijk weinig aan in een bestaand huis, maar je kunt het idee van zitverwarming en lichaamsverwarming wel gebruiken. Hieronder noem ik alternatieven. En het kan nog simpeler. Terwijl ik dit schrijf heb ik bijvoorbeeld de adapter van mijn computer bij me onder de deken. Mijn benen zijn heerlijk warm!

Elektrische kussens en dekens

Goedkoper dan de hele ruimte verwarmen is jezelf verwarmen met een elektrische deken of kussen. Ik heb een kussen dat nog van mijn oma is geweest en dat was een lifesaver toen ik ziek was. Ik legde hem tegen de rugleuning van de bank en kroop er tegenaan, de deken over me heen. Een half uurtje ofzo en ik was genoeg opgewarmd om weer een tijd zonder te kunnen.

Warme kruik

Een alternatief voor een elektrisch kussen of deken is een kruik. Aluminium kruiken kun je vaak bij de tweedehands vinden omdat ze vaak in babybedjes en kinderwagens gebruikt worden. Breng water aan de kook – een elektrische waterkoker heeft het beste rendement – en plaats de kruik bij je onder de deken. Of trek onder een trui/jas een hoodie aan met zo’n zak waarin je beide handen kwijt kunt. Als je de kruik in die zak doen draag je hem makkelijk bij je. De aluminium kruik mag niet met het metaal tegen je huid komen, zorg dat er een hoes, kleding of handdoek omheen zit.

Hete thee

Dit is een inkopper, toch noem ik ‘m even. Onder het motto van ‘verwarm jezelf, niet de ruimte’ hou ik mezelf vaak warm met een grote pot thee. Ik kook één grote pot water en giet dat in een thermoskan of een theepot met muts/handdoek erover, zodat ik urenlang wat warms te drinken heb.

Hooikist voor de aardappelen/soep/rijst/etc

Als je net als ik nog een gasfornuis hebt wil je misschien minder gebruiken. Mijn oplossing is een ouderwetse versie van de slowcooker: een hooikist. Dat is een mand, bak of kist die geïsoleerd is met dekens (stro kan ook, maar is schimmelgevoelig). Als je bijvoorbeeld aardappelen of rijst klaarmaakt, dan moet je ze op een laag vuur laten doorpruttelen nadat het water is gaan koken. Met een hooikist hoeft dat niet. Zodra het water kookt stop je pan in de hooikist en laat het daar garen. Hoe voller de pan, hoe hoger de temperatuur binnenin blijft. Gewone rijst is na een uur klaar, andere gerechten zoals soep laat ik er langer in zitten omdat ze daar alleen maar lekkerder door worden. Mijn man maakt regelmatig een grote hoeveelheid groentesaus voor lasagne of pasta in de hooikist, die hij de volgende dag nog gloeiend heet tevoorschijn trekt. Een hooikist is makkelijk te maken en je kunt er slowcooker-recepten in maken, of eten wat lang moet koken. Ik schreef al eens een hele blogpost over hoe ik die van mij maakte (met mijn eerste hooikist-recept).

Mijn oma deed trouwens iets soortgelijks. Ze haalde haar pan aardappelen van het vuur en stopte die onder de dekens in bed. Zo gaarde de rijst én was het bed daarna lekker warm.

Gordijnen en radiatorfolie

Tijdens warmtegolven houden mijn man en ik het huis koel door de gordijnen te sluiten en de ramen af te plakken met (radiator)folie en wit papier. Als het dan dagen achtereen in de 30 graden is, blijft het in huis 20 – 24 graden. Meestal neemt de binnentemperatuur per hete dag maar 1 graad toe. ’s Winters draaien we dat trucje om. Toen we ramen en kozijnen vervingen hebben we ons vooral gericht op de woonkamer en de kamer van mijn zoontje, daar waar we verwarmen. Er zijn nog een paar ramen met slechte isolatie. Die plakken we af met radiatorfolie en daar sluiten we de gordijnen.

---

Nu heb ik mijn energiebesparingstips gedeeld, maar ik weet zeker dat mijn lezers er nog meer hebben. Dus als jij een goede tip weet, laat vooral van je horen!