Permacultuur aanleren op een permacultuur-manier
Permacultuur valt op alles toe te passen, ook (juist!) op de educatie ervan. Maar dat vinden als je zelf die weg heel anders hebt afgelegd is een behoorlijke, hobbelige uitdaging. Dit is hoe mijn reis daarin tot nu toe verloopt.
Bovenstaande foto schoot ik afgelopen voorjaar, terwijl mijn cursisten druk aan het overleggen waren. Het hoorde bij de verkenning van verschillende technieken om water te bergen, te vertragen, te zuiver en te gebruiken. Als het weer ook maar enigszins meezat werkten we buiten, want in de tuin van PermacultuurCentrum Haarlem, waar het plaatsvindt, heb je een prachtig groen leslokaal en waar je met het zonnetje in je rug gelijk in de juiste stemming komt.
Over twee weken start ik voor de tweede keer met de Basiscursus Permacultuur. In mijn enthousiasme ben ik al even bezig met de voorbereidingen en heb inmiddels mijn plan al bijna helemaal rond. Nu bikkel ik vooral op de details. En juist die zijn een (leuke!) uitdaging. De vorige ronde heb ik veel geleerd, vooral omdat het de eerste keer was dat ik zoiets deed. Dat heb ik wel gemerkt.
De allereerste les die ik gaf: een introductie van permacultuur. Tja, het bleef te theoretisch en ik praatte te veel. Van tevoren had ik me erbij neergelegd dat de introductie nou eenmaal theoretischer zou zijn dan de rest, maar achteraf neem ik daar eigenlijk geen genoegen meer mee. Komt de informatie zo goed aan? Nee, was mijn conclusie. Je wilt vooral dat knopje om zien gaan. Wat er blijft hangen van een presentatie is meestal zo’n 5%, van lezen 10%. Bovendien leert niet iedereen op dezelfde manier: sommige mensen leren door te horen, anderen door te lezen, weer anderen door te zien, te ervaren of het zelf uit te zoeken.
Ik ging terug naar de metaforische, soms letterlijke tekentafel. Wat wil ík van mijn cursus? Het permacultuur-principe van “Use and value diversity” springt als eerste in gedachte. Juist zo’n mooie mix van mensen, met verschillende inzichten, belevingswerelden, leerwijzen, ervaring en doelen is toch de perfecte basis om mee samen permacultuur te verkennen? Ik wil meer inspraak! Ik wil meer ruimte voor de eigen leerweg! Wat me wel trots maakte was dat er na de kennismaking (met kaartjes met verschillende rollen in het ecosysteem) meteen al saamhorigheid ontstond. Want een cursus over permacultuur hóórt wat mij betreft de ethiek van permacultuur, zorg ‘voor de aarde, zorg voor de mens, eerlijk delen’ te ademen (in mijn hoofd nog altijd afgekort tot Planet, People, Profit/Prosperity, maar dat is omdat ik een achtergrond heb in milieukunde). En is saamhorigheid niet een perfect voorbeeld van ‘zorg voor de mens’, van community-building en zorg voor menswelzijn?
Het lastige is daarbij dat mijn eigen zoektocht vooral veel theorie bevatte, op school in de lesbanken, thuis met boeken en diepe, dagen- tot zelfs wekenlange kuilen van internet-research, en internetcolleges bij Oregon State University. Experimenteren deed ik vooral in mijn eigen tuin, op mijn eigen houtje. Wat ik ook deed, en nog steeds doe, is de natuur in gaan (in het begin nog gewapend met een determinatiegids) om te zien hoe de natuur groeit. Dát, besloot ik, wilde ik mijn cursisten laten ervaren in de tweede les.
Les 2 ging over patronen, o.a. met ecologische successie en de rol van onkruid. Perfect om aan de hand van bestaande beplanting en determinatie-gidsen te ontdekken wat de planten zeiden over hun omstandigheden, nietwaar? Het idee was goed, maar in de praktijk bleek dat het uitvoeren lastiger was. Uiteindelijk deden 1 of twee het meeste werk, waardoor mijn idee heel wat minder interactief raakte. Er werden ontzettend veel (goede!) vragen gesteld, waar ik heel blij mee ben, maar wat als keerzijde had dat we maar bleven praten. Ik moe, mijn stem moe, maar nog belangrijker: een deel van mijn cursisten moe, omdat al die tijd de aandacht vasthouden moeilijk is. De praktijk in de projecttuin gaf gelukkig een goed contrast: we bedekten de boel met karton en compost. De hovenier moest zich terugtrekken en keek even van de zijlijn toe; hij had even last van een cultuurshock. Want dit was hij – natuurlijk – niet gewend. Het maakte hem wel heel nieuwsgierig hoe het verder ging, zei hij. Kijk, dacht ik, dát moet ik hebben.
Opnieuw terug naar de tekentafel. Maar dit keer had ik iets ontdekt. Mijn idee was goed; laat ze zelf onderzoeken. En de actieve houding vol met vragen, dat moest ik vasthouden. En inderdaad, laat ze maar een beetje verrast worden, hoe vertel je immers een goed verhaal als alles wat komen gaat voorspelbaar is? Alleen de aanpak moest anders. Les 3 over de 12 ontwerpprincipes kwam eraan en dit keer wist ik precies hoe ik dat ging aanpakken.
Les 3 ging bijna volledig vlekkeloos volgens plan (maar hé, ontwerpprincipe “Creatively use and respond to change” leert je flexibiliteit en dat de enige consistentie verandering is!). Ik liet mijn cursisten in tweetallen brainstormen en ze hun gekozen principes vervolgens aan elkaar uitleggen. We keken naar enkele toepassingen, vervolgens liet ik ze kaarten met verschillende ideeën sorteren bij de principes waarvan zíj vonden dat ze hoorden. De cursisten noemden steeds meer voorbeelden op, die mij verrasten! Ik kon in hun ogen het knopje zien omschakelen!
De daaropvolgende lessen waren vooral mijn cursisten actief. Ik bedacht allerlei actieve en boog enkele, voor mij memorabele, praktische lessen van mijn eigen studies om tot manieren die de kernwaarden van de lesstof op een interactieve manier overbrengen. Zo gingen we compost zeven, insecten en hun plaats in de voedselketen determineren en aan de slag met pen, papier en schaar. Wat ook hielp: ik maakte achteraf een samenvatting in plaats van een hand-out en gebruikte een gezamenlijke internetgroep voor vragen en verdere verdieping naar keuze.
Voor mijn aanstaande cursus bouw ik verder aan mijn figuurlijke kist met gereedschappen. Ik probeer de lessen nu zo veel mogelijk op te delen in wat ik ‘verkenning en reflectie’ noem. ‘Verkenning’ is samen of in kleine groepjes een of twee kernpunten verkennen, waarbij experimenteren, observeren en samen tot nieuwe ideeën komen een grote rol spelen. Soms zal dat via ‘science stations’ zijn, oftewel wetenschapsstations, een lestechniek waarbij groepjes langs verschillende stationnetjes gaan die allemaal een ander deel van de lesstof belichten of het idee op een andere manier brengen. Of als gezamenlijke groep, waarin iedereen een eigen rol heeft. Dat wissel ik af met ‘reflectie’: gezamenlijk de uitkomsten bespreken en/of ze op een eigen situatie gaan toepassen. Vervolgens passen we het in de praktijk toe in een projecttuintje. De eerste les blijft het meest uitdagend om actief te maken, maar ik begin steeds meer ideeën te krijgen om mijn kapstok van verkenning en reflectie ook hierop toe te passen.
Ik heb er alvast zin in. Met deze manieren wil ik bereiken dat iedereen de kans heeft om op zijn eigen tempo en manier permacultuur te leren kennen en toepassen. Dat er ruimte blijft voor interpretatie, zoals permacultuur ook bedoelt is (gebruik die diversiteit!). Én dat we van elkaar blijven leren. In mijn ervaring blijft permacultuur juist inspirerend, omdat feedback niet alleen komt van de natuur, maar ook van anderen – omdat iedereen de ideeën steeds net even anders interpreteert, waardoor het een dynamische en stimulerende aanpak blíjft. Zorg voor de aarde, zorg voor de mens, eerlijk delen. We willen dat niet alleen dat onze natuur blijft groeien en bloeien, maar ook onze persoonlijke zelf.
Leer interactief en op eigen tempo.
6 reacties op “Permacultuur aanleren op een permacultuur-manier”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Ik wens je veel succes met de nieuwe opleidingsreeks 😉
Dank je wel 😀
Amai dat klinkt boeiend! Een Velt-afdeling in onze buurt wil ook starten met een permacultuur-project en voedselbos. Ze hebben een terrein van 3,5 ha en vragen of we interesse hebben om samen te werken. Wauw, natuurlijk hebben we dat! Alles zit nog in de prille beginfase en ik heb er echt zin in, laat het nieuwe werkjaar maar starten!💚
Owh wauw…wat een mooie kans!
Wat super leuk om je proces van je cursus te lezen en hoe je permacultuur erover heen hebt gegooid (niet dat ik er zoveel van af weet): kijken en leren van wat je ziet en die kennis toepassen. Actieve leervormen (ben zelf een docent) zijn lastig om te bedenken en ik ben benieuwd naar je volgende blogs van wat je hebt gedaan.
Dank je wel 😀
Ik ga mijn best doen om er verslag van te doen