Roundup en glyfosaat – onkruidverdelger en de (on)zin #guiltyflesje
Wat kan het gebruik van een pesticide als Roundup voor kwaad? Naar aanleiding van een inleveractie voor onkruidverdelgers stortte ik me eens in ze zin en onzin over glyfosaat.
2018: Onkruidverdelger glyfosaat mag nog eens vijf jaar op de markt blijven. Tot die verlenging besliste de Europese Unie op 27 november van dit jaar. En Nederland stemde daarin vóór de verlenging. Niet helemaal verrassend maar wel verbijsterend, vind ik, dat het ondanks alle maatschappelijke discussies en alarmbellen nog steeds toegelaten wordt. Gelukkig denken mijn collega’s bij Wilde Weelde er ook zo over. Zodoende is Wilde Weelde nu een actie gestart met Serious Request van 3FM om een tegengeluid te laten horen, waaraan ik graag versterking bied.
Actie! [afgelopen in 2018]
Heb jij één of meerdere flesjes onkruidverdelger – #guiltyflesje – in je schuur staan? Weg ermee! Het is niet nodig, er zijn goede duurzame alternatieven (verderop in dit artikel meer daarover) en we hebben er met zijn alle baat bij dat die middelen uit ons systeem verdwijnen.
Wat kun je doen? Lever je flessen in bij een deelnemend Wilde Weelde bedrijf bij jou in de buurt en steun daarbij Serious Request met een bedrag van minimaal €2,50. Het bedrijf zorgt dan voor verantwoordelijke opslag en afvoer ervan. Met Serious Request doneer je om ouders en kinderen te herenigen die elkaar zijn kwijtgeraakt door een ramp of conflict. Met de opbrengst van de actie sporen Rode Kruis-hulpverleners vermiste kinderen op, herstellen ze het contact en brengen ze hen weer thuis. Goede doelen dus!
Heb je geen flessen, maar wil je wel doneren? Dat kan ook, ga daarvoor naar ‘ONTGIF JE TUIN‘.
Wil je meer weten over de actie van Wilde Weelde, ga dan naar ‘INZAMELACTIE: Maak je tuin gifvrij én doneer aan Serious Request‘.
Onderaan deze blogpost en in het artikel van Wilde Weelde vind je een lijst van deelnemende bedrijven waar je je fles(sen) kunt inleveren. En als je je afvraagt waarom we deze actie nodig vinden en/of hoe je dan de strijd met het onkruid kunt aangaan, lees dan vooral verder!
Waarom [was] deze actie?
Het gaat om de onkruidverdelgingsmiddelen met als werkzaam bestanddeel glyfosaat. Het werd tot voor kort aangeboden voor zowel de land- en tuinbouw, gemeenten en particulieren. Inmiddels zijn er een aantal beperkingen voor professioneel gebruik, waaronder een verbod op gebruik in verharde openbare ruimte, parken en sportvelden. Maar het blijft beschikbaar voor de landbouw en dus ook voor particulieren.
Het gebruik van glyfosaat is niet zonder controversie. Ik zal de bezwaren op een rij zetten:
- Resten van glyfosaat en een van zijn afbraakproducten, AMPA, hopen op in de bodem en onze natuur. Bijvoorbeeld in landbouwbodems: de WUR (Wageningen Universiteit en Research) toonde in oktober dat in Europese landbouwgrond in 45% van de gevallen glyfosaat of AMPA word aangetroffen.
- Het gevolg van ophoping in de bodem is het gevolg van hechting aan bodemdeeltjes. Omdat dit vooral gebeurt bij zeer kleine deeltjes en in gebieden waar veel winderosie optreedt, stijgt het gevaar dat mensen en dieren het inademen (bron: WUR).
- Via zijn goede oplosbaarheid in water en uitspoeling met bodemdeeltjes bedreigt glyfosaat ons drinkwater. In mei van dit jaar trok drinkwaterbedrijf Vitens al aan de bel en als gevolg van de verlening later ook Vewin (de Vereniging van waterbedrijven in Nederland), die oproept tot betere maatregelen om drinkwater te beschermen. Vewin zegt daarbij dat “Glyfosaat […] al jaren in normoverschrijdende concentraties [wordt] aangetroffen in oppervlaktewater dat wordt gebruikt om drinkwater van te maken.”
- Glyfosaat wordt beschouwd als giftig voor in water levende organismen en natuur [Europees Chemicaliën Agentschap (ECHA)], een conclusie die overeen komt met eerdere onderzoeken [o.a. Rzymski, P. et al (2014)].
- De cognitieve vaardigheid van honingbijen, waaronder de navigatie die hen helpt hun nest en drachtplanten te vinden, raakt verstoord door glyfosaat. Dat bleek uit een onderzoek waarin bijen suiker met resten van het middel kregen [Balbuena, M.S. et al (2015)].
- Glyfosaat wordt aangetroffen in mensen (en dieren) [Milieudefensie (2013)]. Ten tijde van het onderzoek was dit het geval bij 44% van de Europese bevolking.
- Één van de oorzaken van bovenstaande conclusie zal zijn dat planten glyfosaat opnemen en het dus in ons voedsel aanwezig is, zoals blijkt uit het artikel ‘Glyfosaat gevonden in Ben & Jerry’s ijs: ‘Het zit overal in, dat is het probleem’‘ op de site van Zembla. Glyfosaat is inmiddels aanwezig in onze hele voedselketen.
- Er zijn aanwijzingen dat glyfosaat de bodemsamenstelling verandert en ingrijpende effecten heeft op (ook voor ons nuttige!) bodemorganismen [Zaller, J.G. et al (2014)].
- Of glyfosaat een kankerverwekkende stof is of niet, daarover bestaat discussie. De WHO (World Health Organization) helpt daarbij niet. In maart 2015 beschouwden ze glyfosaat als ‘waarschijnlijk carcinogeen‘. In mei 2016 is dit aangepast naar ‘unlikely‘ en is de eerdere bewering door hen ontkracht.
De conclusie van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), waarop de EU zich beroept voor zijn besluit tot verlenging, is dat veilig gebruik van glyfosaat mogelijk is. Nadruk op ‘mogelijk’, want dit heeft vooral te maken met verantwoord gebruik van glyfosaat en deze optiek is de reden van restricties als het verbod op gebruik in de openbare verharde ruimte. Maar juist de particuliere sector is moeilijk te controleren en niet altijd even betrouwbaar (zacht uitgedrukt) wat betreft naleving van gebruiksaanwijzingen.
Chronische blootstelling aan kleine concentraties kan op lange termijn grote gevolgen hebben (kuch: geldt ook voor neonicotinoïden). En juist de gevolgen van chronische blootstelling zijn moeilijk goed te onderzoeken. Dus over de discussie over de gevolgen voor mensen zal – denk ik – nog niet het laatste woord gesproken zijn. Onze natuur wordt dankzij gebruik en ophoping ook herhaaldelijk en chronisch blootgesteld aan glyfosaat. Die gevolgen zijn al duidelijker, met als belangrijkste probleem de vermindering van biodiversiteit. Dat is o.a. vanwege van de schadelijkheid voor de in water levende organismen en de mogelijke veranderingen die glyfosaat veroorzaakt in de bodem. Daarnaast vermindert het gebruik van onkruidverdelgers in het algemeen de biodiversiteit, dankzij afname van geschikte waard- en drachtplanten. En afname van biodiversiteit is een kettingreactie. Bovendien zijn de gevolgen voor bestuivende insecten, die het al moeilijk hebben en waarvan wij afhankelijk zijn, may I add, nog een extra nagel in hun doodskist. Dat zijn wat mij betreft de belangrijkste redenen om tegen het gebruik van glyfosaat en voor een verbod te zijn. Daarnaast vind ik de ophoping van een niet-eigen stof in het milieu en ons voedsel zorgelijk, al is dat niet een direct probleem op zich maar een mogelijke bron voor toekomstige. En de gevolgen voor de natuur zijn uiteindelijk gevolgen voor ons.
Voor wie meer wilt lezen is het stuk ‘Is al die ophef over RoundUp wel terecht?’ van Follow The Money interessant.
Belangrijke update 21 november 2020: o.a. glyfosaat wordt inmiddels in verband gebracht met o.a. neurotoxiciteit en aantasting van de darmflora in verschillende organismen en o.a. met de ziekte van Parkinson. De Parkinson Vereniging heeft uitgebreid gerapporteerd hierover, zie voor meer informatie de link naar de vereniging zelf, of voor hun rapportage: Parkinson, pesticiden en een stapel literatuur.
Alternatieven voor de spuitbus
Wat kun je doen in plaats van spuiten? Handmatig wieden en voegen krabben zijn misschien niet de leukste klussen, maar wel het meest effectief, goedkoop en milieuvriendelijk. Verder is het mulchen en gebruik van bodembedekkers in borders onder planten goede onkruid-preventie; vermijdt kale grond (dat scheelt ook meteen met kattenpoep). Dan kun je nog branden en stomen, maar dat is duurder. Voor een biljartlaken-grasveld kun je het beste vaak maaien (op een niet al te lage stand); dit put de onkruiden uit en stimuleert het gras om dikker te worden. Wat ik zelf vaak doe, voor het onkruid dat tussen de tegels van mijn pad in de voortuin wil groeien, is ze begieten met het hete kookvocht dat ik overhoud als ik bijvoorbeeld sperziebonen heb gekookt.
En misschien nog wel het meest effectieve – hoewel ik me ervan bewust ben dat ik nu ga vloeken in de kerk, met als gevaar dat ik geitenwollensokken klink – maar het is wel zo – is in gedachte te houden dat onkruid alleen maar ‘on’ heet omdat het een ongewenst (of beter gezegd: ongepland) plantje is op een voor ons verkeerde plek. Veel van de planten die algemeen als onkruid worden gezien zijn zeer nuttig voor het dierenleven, zoals brandnetel, zevenblad, robertskruid, klaver en paardenbloem. Op die laatste komen bijvoorbeeld bijen en vlinders graag van de nectar snoepen. Klaver is stikstoffixerend en helpt dus met bemesten. Zevenblad trekt roofinsecten, die helpen bladluis te bestrijden. Brandnetel is een waardplant voor meerdere soorten dagvlinders. Velen zijn ook nog eens eetbaar. If you can’t beat it, eat it! In mijn eigen tuin laat ik daarom de planten die spontaan opkomen zo veel mogelijk staan en grijp ik het liefste alleen in als ze in de weg zitten, andere planten wegdrukken of zich te veel verspreiden. En tussen tegels plant ik vaak bodembedekkers, die voorkomen dat daar iets anders gaat groeien.
Meer ideeën kun je vinden bij de vereniging Velt, die hebben onder andere een mooie gratis brochure.
Deelnemende bedrijven
Deelnemende Wilde Weelde-bedrijven en andere inzameladressen. Voor de meest recente lijst, kijk op: ‘INZAMELACTIE: Maak je tuin gifvrij én doneer aan Serious Request‘.
Gelderland
- Arnhem: Tuin van de buren, vanaf 18 december. Bel 061738 2345
- Arnhem: Molenplaats Sonsbeek, vanaf 19 december
- Harderwijk: Juffie in ’t Groen
- Heelsum: Ettema tuininrichting. Bel 06 236 890 38 voor inleveradressen
Noord-Brabant
- Woudrichem: Vis à Vis Ontwerpers (Daalderstraat 9)
Noord-Holland
- Beverwijk: Iris’ Garden Ecology (De Dalen 6) 17, 19 en 22 december van 12 – 20 uur
Overijssel
- Deventer: Wencke Habermann van 16 t/m 22 december
Utrecht
- Utrecht: Gerdien Griffioen Tuinadvies. Bel 06 194 834 52. Inleveren t/m 29 dec. tussen 12.00-13.00 en 18.00-19.00 uur
- Utrecht: Koppelsteede (Lunetten) di t/m zo 10.00 -17.00 uur
- Utrecht: Eilandsteede (Park Transwijk, Kanaleneiland) di t/m zo 10.00 -17.00 uur
- Utrecht: Steede Hoge Woerd (Leidsche Rijn) di t/m zo 10.00 -17.00 uur
- Utrecht: Stadstuin Klopvaart (Overvecht), di t/m vrij 10.00 – 17.00 uur
- Utrecht: Milieucentrum Utrecht ma-do 9-17 uur, vrij 9 – 13 uur
- Utrecht: De Tuinmaker
Zuid-Holland
- Waddinxveen: Willemstein Hoveniers (Noordeinde 99)
13 reacties op “Roundup en glyfosaat – onkruidverdelger en de (on)zin #guiltyflesje”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Weeral een zeer informatieve en duidelijke blogpost Iris! Ik vraag me echt af of veel mensen dat gaan doen, hun resten RoundUp inleveren. Ik hoop het echt!
Ik hoop het wel, in ieder geval is iedere fles er toch weer ééntje voor een goed doel.
Ik zie van alles over luchtvervuiling voorbij komen op televisie over grondvervuiling nooit. Goed dat Serious Request hier aandacht aan besteed.
Hoi Simone,
Serious Request haalt dit jaar geld op voor de hereniging van ouders en kinderen die door rampen of conflicten in hun gebied elkaar verloren zijn. Wilde Weelde wil met hun actie twee vliegen in 1 klap slaan: doneren makkelijker maken terwijl we hier ook iets doen tegen de vervuiling.
Hi Iris, ik heb het gebruik van die chemische rotzooi inmiddels al enkele jaren volledig afgezworen in de tuin. Al krijgt mijn vriend nog wel paniekaanvallen als hij een paardebloem in het gazon ziet opduiken en heeft hij nog altijd de reflex om dan naar gif te willen grijpen. De rest van de tuin wordt groener en natuurlijker, maar hij blijft vasthouden aan het biljartlaken-gazon en dat krijg ik er niet uit! 🙂 Mijn oplossing is dan jaar na jaar de gazonoppervlakte verkleinen ten voordele van borders en beplanting. 🙂
Maar af en toe boek ik wel eens winst: madeliefjes mogen inmiddels toch al blijven staan. Paardebloemen en klaver is voor hem nog een brug te ver haha.
Mooi initiatief dit en ik hoop dat ze heel snel die chemische rotzooi die ons, ons voedsel en ons milieu verziekt voor eens en voor altijd gaan verbieden.
Stapje voor stapje krijg je hem toch zo ver 🙂
Goed werk!
Goed initiatief. Hoewel ik denk dat het helaas preken voor eigen parochie is. Mensen die sites zoals die van jou bezoeken, zijn meestal al overtuigd van deze boodschap. Juist de groep met tegels en aangeharkte perken moet aangesproken worden en die vind je hier niet jammer genoeg. Toch hoop ik dat steeds meer mensen de lol gaan inzien van een natuurlijke tuin.
En de schoonheid
Dat hoop ik met je mee 🙂
En er zijn gelukkig een hoop mensen die de uiteenzetting gebruiken om tegelaars een onderbouwd weerwoord te geven 😛
Ik ben benieuw of deze actie nu veel resultaat heeft opgeleverd. Ik was enkele weken erg tevreden te lezen dat 70% van de Belgen een verbod op pesticiden willen
Ik heb zelf geen flessen gezien maar er is op dit moment 360 euro opgehaald en ik heb mijn collega’snog niet gesproken. Mooi die 70%, dat geeft tenminste draagkracht voor actie. Ik vraag me af wat het aandeel onder Nederlanders is die er zo over denken.
Ik was ook erg blij dat België op Europees vlak tegen de verlenging van de licentie voor glyfosaat heeft gestemd. Het heeft niet mogen baten helaas, maar toch.
Pingback: De échte waarde van stadslandbouw | Iris' Garden Ecology