Eerste hulp bij hittestress (voor planten, tenminste)
Tijdens hete, droge periodes kunnen planten het zwaar krijgen. Wat kun je doen om ze daar doorheen te helpen? En wat als een plant al aan het verwelken is?
Van het voorjaar heb ik een gele kornoelje geplant. Toen deed die het goed, maar begin juni zag ik hem ineens verwelken. De blaadjes zagen er vreemd uit en bij nadere inspectie voelden ze droogjes. Zelfs de bast zag er anders uit, bleker leek het wel. Voorzichtig krabde ik een beetje schors van de stam (gewoon, met mijn nagel). In plaats van groen zag het gelig eronder – een zeer slecht teken. De periode ervoor was het langdurig droog en heet geweest – het hielp ook niet dat ik zelf zo druk bezig was dat het me niet eerder opviel. Zeker met zo’n droog en relatief warm voorjaar zijn planten extra kwetsbaar als ze nog niet zo lang geleden zijn aangeplant. Nu ging ik snel aan de haal met gieters water, maar ik vreesde dat het al te laat was. Mijn mooie gele kornoelje, waar ik juist zo blij mee was. Na enkele dagen zag de jonge struik dodelijk grauw en zijn blaadjes knisperend bruin – nog eens extra in contrast dankzij het weelderige groen rondom.
Wat kun je doen om te voorkomen dat planten kapot gaan aan de hitte? Want niet alleen wij hebben er last van, zij ook. Als het water sneller uit hun bladeren verdampt dan ze het via de wortels kunnen opnemen, dan vermindert het transport van vocht door de steel of stam naar de bladeren en daardoor de druk in het plantlichaam. Dan zie je dat een plant zijn stelen en bladeren laat hangen. Bij hoge temperaturen kan de verdamping ook groter worden dan dat de wortels vocht kúnnen opnemen. Om dat te voorkomen, sluiten planten gedeeltelijk of volledig hun stomata: de huidmondjes op de onderkant van de bladeren. Daarmee neemt de plant CO2 (en een klein beetje O2) uit de lucht op voor de fotosynthese. Dus als een plant zijn huidmondjes sluit vermindert de fotosynthese. Dat hoeft niet meteen een probleem te zijn, tenzij het lang aanhoudt – denk meerdere dagen. Want fotosynthese zorgt voor de energie in de cellen en als dat een tijd lang stilligt, dan sterven de cellen af. De temperatuur zelf kan ook effect hebben op een plant. Bij hoge temperaturen verminderen de enzymen die bij de fotosynthese komen kijken hun activiteit, of stoppen zelfs. Op zo’n moment steken de planten al hun energie in het in leven blijven en dat betekent dat bloeiende planten bijvoorbeeld minder stuifmeel en nectar aanmaken of stoppen met de ontwikkeling van vruchten (vooral bij aardbeien zie je dit goed). En als dit alles te lang aanhoudt, dan gaat de plant dood. Een beetje hulp in droge tijden is soms dus wel handig. Wat kun je zelf voor je planten doen?
Bewateren
Gezien de grond sneller uitdroogt in de hitte en planten dus ook meer nodig hebben helpt een vochtige grond vaak enorm. Zelfs met de juiste plant op de juiste plek (veruit de beste manier om problemen te voorkomen) kan het toch zijn dat je eens water moet geven. Bij de meeste planten hoef je niet meteen te hulp te schieten als ze hun bladeren laten hangen, maar bij vruchtdragende planten wel. Dan kun je het beste in de ochtend of avond bewateren. Een voorkeur voor één van de twee tijdstippen heb ik daarbij nog niet ontdekt, maar als je een plant hebt die de warmte als wel erg zwaar ervaart dan is beide eigenlijk nog het beste. Zorg daarbij dat de bodem goed nat wordt, anders bevochtig je alleen maar de bovenste laag en niet de aarde eronder. Nog een pluspunt: vochtige aarde blijft ook koeler, wat de plant ook weer ten goede komt in heet weer. Regenwater is daarvoor natuurlijk het meest gewenst. Juist met vakantie? Bekijk dan Op vakantie? Zo helpt u uw planten overleven voor meer van mijn tips.
Mulchen
Wat mij betreft zo’n beetje altijd belangrijk, maar vooral als het warm en droog is. Wat extra kan dan ook geen kwaad. Want mulch helpt op meerdere manieren om de grond vochtig te houden: het schermt de bodem af, zodat de zon er niet direct op kan schijnen en vermindert zo verdamping; het zorgt voor een isolatielaagje waardoor de bodem minder snel in temperatuur stijgt, waardoor er minder verdampt; de wind heeft er minder vat op (waardoor er óók minder water verdampt) en als het organische mulch is, dan houdt dat vocht vast – beter dan kale aarde. Ik tuinier op – van origine – kale zandgrond, zeker in de voortuin waar de gele kornoelje staat. Dat houdt van zichzelf water en voedingsstoffen weinig (zeg maar niet) vast en dan is mulchen extra belangrijk voor net dat beetje extra dat planten door een warme, droge periode heen helpt. Op lange termijn kan het het organisch materiaal in de bodem verhogen, waardoor planten minder kwetsbaar zijn.
Planten in potten: op een waterschaal of in de schaduw
Jonge plantjes die je opkweekt of planten in pot: zet ze op een schaal met water en/of in de schaduw of op een plek waar ze vooral ochtendzon en dus niet de middagzon krijgen. Want in de middag is de zon op zijn heetst.
Besproeien
Klinkt een beetje hetzelfde als bewateren, hè? Klopt, het is in feite ook hetzelfde, alleen bedoel ik in dit geval het bewateren van de bladeren. Vooral als het heel droog is gebruik ik dit bij planten die wat gevoeliger zijn voor de warmte. Door de bladeren te besproeien worden ze vochtiger. Voor de verdamping is hitte nodig, die het onttrekt uit de lucht, waardoor de temperatuur in de omgeving even lager wordt. Door de temperatuurverschillen gaat de lucht vervolgens lichtelijk bewegen, wat voor verdere afkoeling zorgt. Daarom is het vaak koeler tussen de planten, omdat zij vanwege hun transpiratie de lucht rond hun bladeren lichtelijk afkoelen en in beweging brengen. Dit kun je dus gebruiken op hele droge, hete dagen, maar niet als het buiten al vochtig is want dan kun je schimmels in de hand werken.
Schaduw maken
Soms kun je een schaduwdoek over kwetsbare gewassen spannen. Als je een bepaalde plek hebt waar je jaarrond zo veel mogelijk zon wilt, behalve op hete, zomerse dagen om de straling en verdamping te verminderen (zoals een gedeelte bij een moestuin bijvoorbeeld) dan is het het overwegen waard om een constructie te maken waarin je wanneer nodig een schaduwdoek over je planten uit kunt rollen. Een andere manier, die wel meer geduld vergt, ben ik aan het opbouwen in mijn tuin. Mijn zitkuil is heerlijk in de lente en de herfst bij de eerste zonnestralen, maar in de zomer is het er bloedje heet. Voor ons is het er dan niet lekker om te zitten en voor veel van mijn planten (daar vooral in pot) is de zon dan een beetje overkill. En dus ben ik de druiven er overheen aan het leiden en snoei ik mijn vijg zo dat die de zon wegneemt. Door de hoek die de planten zo maken nemen ze de middagzon weg en niet de zon in de ochtend (als ik daar graag ontbijt) én omdat het planten zijn die altijd wat laat in het voorjaar uitlopen genieten mijn planten en ik daar van het zonnetje zolang die nog niet te warm is.
Laatste redmiddel
Als dat alles al te laat is en de plant er zo slecht uitziet als dat mijn kornoelje deed, dan is er nog één laatste oplossing mogelijk. Ook bij verse aanplant die maar niet wil aanslaan ongeacht het bewateren is dit een manier om ze aan het groeien te krijgen. Wat doe je? Je snoeit ze terug. Rigoureus. Eenderde zeker. Daarmee stimuleer je de plant om nieuwe groei aan te maken in zijn wortels en in zijn scheuten én je vermindert bovendien wat de plant aan materiaal heeft vanwaar het vocht kan verliezen. En dán goed bewateren. Dit deed ik voor de vakantie bij mijn gele kornoelje. Ik dacht nog dat het te laat was, zo slecht oogde de struik. Als hij na de (twee weken durende) vakantie nog geen teken van leven toont, dacht ik, dan geef ik het op. De eerste week van de vakantie zat het al niet mee: het weer was enorm heet en droog en ik was weg, dus bewateren kon niet meer. De tweede week ging het gelukkig wat meer regenen, hoewel het waar ik woon meestal droger is dan in de rest van de omgeving. Maar bij terugkomst wachtte mij een verrassing: mijn gele kornoelje, vol met nieuwe, sappig ogende blaadjes. Jeej, gered! Dus gelukkig heb ik met mijn kornoelje nog een tweede kans gekregen. Én een idee voor een actuele blogpost.
4 reacties op “Eerste hulp bij hittestress (voor planten, tenminste)”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Dat besproeien, mag dat in de volle zon? Ik heb altijd gehoord dat je planten dan verschroeien.
Nooit last van gehad. Ik heb het even opgezocht en het lijkt een mythe te zijn die al een tijd bestaat maar door onderzoek ontkracht is; hier beschrijven ze het uitvoerig (weliswaar in het Engels): http://www.telegraph.co.uk/news/science/science-news/7823032/Sunburnt-plants-myth-is-debunked.html Dat scheelt weer 😉
Voor jong aangeplante struiken is het behoorlijk moeilijk geweest deze zomer. Deze week luidt nog eens een weekje nattigheid in, kan zeker geen kwaad
Nee, inderdaad! Wissel maar lekker af zou ik zeggen.