Winterklaar? Nee. Maar wat doe je nu beter wél?
De tuin winterklaar maken? Liever niet. Maar wat doe je dan wél in de aanloop naar de winter?Vorig jaar schreef ik – iets later dan deze tijd van het jaar, maar dat maakt verder niet uit – dat ik mijn tuin lekker niet winterklaar maak. Fijn voor dieren, fijn voor het bodemleven en fijn voor mij want ik kan op mijn luie kont blijven zitten 😉 Ja dág, zei een mevrouw, dan moet ik zeker mijn dahlia’s in de grond laten zitten? Soms is het moeilijk doen om het moeilijk doen, denk ik dan. Vanzelfsprekend, je kuipplanten haal je ook gewoon binnen, maar dat was het punt natuurlijk niet. Snoeien, het ‘netjes maken’, alles keurig aangeharkt en kaal… Winterklaar maken is echt zó last millennium. Tuinieren hoeft echt niet veel werk te kosten. Dus laat het snoeien maar voor het begin van het voorjaar en de bladeren mogen vooral blijven liggen. Lui? Nee, bewust. Want die afgestorven plantenresten en hopen bladeren vormen voedsel en beschutting voor dieren en het geeft planten bescherming tegen de kou. Bovendien krijg je er ook nog eens een boeiende wintertuin voor terug.
Maar, als je niet winterklaar maakt, wat kun je nu dan wél in de tuin doen? Voor degenen die iets willen doen of die gewoonweg geen voedselbos hebben dat vrijwel zichzelf onderhoudt zoals ik… Een lijstje van dingen die je nu (anno herfst 2016) juist wél kunt/moet doen voor de winter (en geen zorgen, het lijkt veel meer dan het is 😉 ):
Bollen planten
Ik vind het ieder jaar weer een verrassing, al die bollen die opkomen. Ik vergeet steeds weer wat ik allemaal geplant heb, juist omdat het relatief kort te zien is. Maar het beetje kleur is spectaculair en welkom in een tijd dat het overal nog zo grauw is. Bovendien zijn de bloemen erg belangrijk voor vroege insecten. Het kan nog tot en met december, zolang het niet (overdag) vriest.
Bladeren van het gras halen
Bladeren op een gazon verstikken het gras en kunnen het ook verzuren. Laat je ze liggen, dan kun je lelijke plekken krijgen. Het goede nieuws is: ik weet waar je ze kwijt kunt… (lees vooral verder…)
Terrassen
Bladeren! Misschien woon je wel in de buurt van bomen, of waaien bladeren uit de borders op het terras. Zo nu en dan die bladeren wegvegen is wel aan te raden (mijn bestrating is onderhoudsarm, als al die vervelende planten niet in de buurt zouden zijn! Nature! 
). Want: als ze verteren kan het glad worden en op sommige soorten (m.n. vlonders) kan het vlekken geven. Schuif ze hup! in de border. Net als de bladeren van het gazon, hark of veeg ze lekker onder het tapijt – eh – in de border.
Heb je nou een terras dat snel glad wordt? Een klein beetje zand strooien (gewoon het kale soort, zoals in een zandbak zit) werkt effectief, is niet milieuvervuilend en is vrijwel onzichtbaar. Mijn zoontje doet het alvast voor me als hij in de zandbak zit.
Meubels
Meubels zijn vaak een langer leven beschoren en blijven mooier als ze niet steeds buiten staan. Kunnen ze niet naar binnen? Dan is een zeil erover slim. Zet die wel goed vast tegen de wind. Ik heb ook vaak gezien dat mensen hun kussens, bijvoorbeeld van een loungeset, buiten laten liggen omdat ze toch waterafstotend en voor buiten zijn. Maar ze worden er niet mooier op en krijgen vaak het weer erin. Dus: beter binnen leggen.
Mulchen
Blaadjes en dode plantenresten mogen de borders in! Laat ze liggen waar ze vallen of schuif ze waar je ze hebben wilt. Een laag organisch materiaal is perfect voor allerlei nuttige diertjes – zoals lieveheersbeestjes, rupsen, vlinders, egels en spinnen – om in te overwinteren. Egels, die er zo nu en dan even op uitgaan tijdens hun winterslaap en ook vogels vinden hier een belangrijke bron van wintervoedsel in. Het verteert langzaam, zodat er voedingsstoffen in de bodem komen. Maar, ook niet onbelangrijk: een laag organisch materiaal isoleert de bodem en zwakt temperatuurwisselingen af. Planten zijn daardoor minder gevoelig voor kou. En die dahlia’s? Met een laagje mulch erover blijven ze veel warmer en komen ze prima de meeste winters door. Juist gevoelige planten trakteer ik daarom in deze tijd van het jaar op een hoop mulch.
Compost uit de composthoop kan juist nu goed verspreid worden. In de winter liggen in de meeste (tuin-)hopen de processen stil, dus het is handig om vóór die tijd ruimte te maken. Het werkt als mulch en in het voorjaar, als de planten weer gaan groeien, dan komen de voedingsstoffen vrij. Dit is ook de tijd voor niet-gecomposteerde paardenmest; het heeft de tijd om verder af te breken voordat de planten weer gaan opnemen.
Bladeren uit de vijver halen
In deze tijd wel of niet? Het is een beetje wat je zelf handig vindt. Bladeren die in het water vallen worden verteerd, waardoor zuurstof verbruikt wordt ten koste van andere processen en waardoor voedingsstoffen in het water komen. Gevolg: toename van alg. Je kunt wachten en pas in het voorjaar alle rommel uit het water scheppen, maar omdat de winters tegenwoordig vaak grotendeels zacht zijn gaat het afbraakproces wel langzaam verder – ik merk dat ik het zelf handiger vind om nu af en toe een blik te werpen en de bladeren uit de vijver te vissen die ik zie, om dan in het voorjaar nog eens goed met het schepnet er doorheen te gaan. Je kunt natuurlijk ook een net spannen, maar zorg dat egels er niet in verstrikt kunnen raken door het boven het water te hangen op minstens 15 cm.
Niet (helemaal) winterharde planten
Je kunt ze naar binnen halen of beschermen. Planten die echt geen 0º C verdragen kun je het beste binnenhalen, maar wat wel tegen een beetje vorst kan, kun je ook beschermen. Dat doe je door de voet van planten in de volle grond te bedekken met mulch, ze in stro te wikkelen of ze in een speciale plantenhoes te ritsen. Een verplaatsbare kas of een (lage) tunnelkas erover zetten kan natuurlijk ook. Ik gebruik een deel van de tuin voor een warme muur om minder winterharde planten te kweken; in het najaar zet ik er oude glazen ramen overheen als een soort kas. Planten in een natte bodem zijn gevoeliger voor vorst dan planten in bijvoorbeeld een zanderige bodem met een lage grondwaterstand. Als je je dahlia’s wilt binnenhalen, dan kun je ze het beste voor de vorst terugsnoeien, dan de bollen opgraven, aarde eraf vegen en enkele dagen laten drogen. Daarna kunnen ze in een bak of ademende zak koel, donker en droog worden bewaard.
Planten in pot zijn vaak iets minder winterhard dan wanneer ze in de volle grond zouden staan. Zet de potten daarom dicht tegen elkaar aan (zo blijven ze warmer) en wikkel ze eventueel in in noppenfolie (goed vastmaken zodat het niet in de tuin komt) of rietmatten. Kies voor minder winterharde planten of planten in pot het beste een beschutte, zonnige plek.
Eetbare planten – op de valreep
Wat valt er te doen als je nu nog eetbare planten wilt gaan kweken? Nou, ten eerste is dit de perfecte tijd om knoflooktenen te planten. Dan heb je volgende zomer een mooie knol. Veldsla en winterpostelein kunnen nu gezaaid worden, maar als het sneeuwt kun je er wel het beste iets overheen zetten/leggen zodat het de plantjes niet verstikt. In een (tunnel)kas is er heel wat mogelijk, denk aan winterpostelein, spinazie, peterselie, sla en radijs. Plugplanten (hele kleine, jonge planten) kun je nu ook nog kopen en zelf verder opkweken – dat scheelt als je zelf vergeten bent te zaaien.
Klaarmaken voor volgend jaar
Een stuk waar je volgend jaar wilt planten, wat een slechte bodem heeft of wat overwoekerd is met onkruid of gras, kun je nu vast klaarmaken. Mulchen, of als het echt een slechte bodem of overwoekerd deel is afdekken met een laag karton, compost en dan mulch eroverheen. Gras kun je eventueel net onder de wortelzone afsteken en omdraaien en dán afdekken, stukken met veel kweekgras het beste afsteken en dan op de composthoop leggen. Ik heb gras dwars door een laag van karton en compost op zien komen, dus als je er zeker van wilt zijn dat het afsterft dan is dat een goede manier.
Je kunt ook groenbemester zaaien: winterrogge kan nu nog.
Nieuwe planten planten
Deze vraag krijg ik regelmatig. Het antwoord is eigenlijk heel simpel: planten in container (de zwarte plastic pot) kun je jaarrond planten, mits het niet vriest tijdens het planten (nachtvorst telt dus niet mee). Alleen hebben planten in het najaar minder mogelijkheid om aan te slaan en als het dan koud wordt, heb je meer kans dat ze het niet redden. Mulchen is dus altijd raadzaam bij nieuwe aanplant. Verder: planten op kale wortel, zoals allerlei bomen, haagplanten en rozen, worden vanaf november verkocht omdat ze dan in rust zijn. Tot en met maart kun je ze planten, maar hoe eerder, hoe beter. Als je laat bent dan kunnen ze al aan het uitlopen zijn of sneller een tik oplopen en daardoor lang erover doen om uit te lopen. Plant ze ook zo snel mogelijk wanneer je ze hebt, want de wortels moeten niet uitdrogen of kapotvriezen.
Tot slot: foto’s maken
Als je stukken wilt veranderen dan kun je nu nog foto’s maken. Zo zie je nog wat waar staat, want over een maand ofzo zal dat al een stuk moeilijker zijn. Als je vervolgens in de winter of in het voorjaar gaat ontwerpen dan is het een stuk makkelijker om te zien wat je hebt en wat je kunt veranderen.
Dat was het wel. Valt mee, toch? Niet winterklaar, geen gezwoeg, wel zo handig.
6 reacties op “Winterklaar? Nee. Maar wat doe je nu beter wél?”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Ik was je helemaal vergeten te bedanken Iris, voor de tips! Ik heb in oktober mijn hele tijd winter klaargemaakt en zeker m.b.v. je tips, bedankt! Michelle
Hoi Michelle, wat leuk om te horen! Heel graag gedaan!
Goeie tips! Alleen ben ik de laatste tijd zo besmet met het tuinvirus dat ik het jammer vind dat er zo weinig te doen is.. als hobby verspreid ik nu herfstbladeren tussen de planten en net als jij pik is ze van de buren. Geniet enorm van je blogs, ga vooral door!
Wat een ontzettend leuke reactie dit 🙂 Dank je wel voor de complimenten. En sorry van het tuinvirus, dat kan soms inderdaad lastig zijn in de winter 🙂
Hoi Iris, ik ben een beginnende tuinier ( altijd een appartement met balkon gehad) en moet veel leren. Bedankt voor al je tips en blogs. Iedereen in mijn wijk is druk met eikenbladeren weghalen, want er staan hier heel wat eikenbomen. Maar het is hier nog echt vorig millenium want winterklaar maken hoort er bij en er wordt meewarig naar mijn tuin gekeken waar alle planten hun dode bloemen nog hebben. Kan ik de bladeren nu laten liggen als een mulch laag of ook verzamelen zoals de rest? Ik hoorde nl iets over zure gronddoor eikenblad??? Groeten van lis
Hoi Lis,
Wat leuk dat je er zo mee bezig bent! De eikenbladeren kun je lekker laten liggen, dat het verzurend zou werken is een (hardnekkig) fabeltje. Ik heb bronnen geprobeerd te zoeken in het Nederlands, maar wat ik zo tegenkom herhaalt de mythe juist. Daarom heb ik een paar links toegevoegd in het Engels. De strekking van het verhaal is dat eikenbladeren tannine bevatten, waardoor ze vers een pH van 4.5 to 4.7 hebben. Maar als ze afgebroken worden door bodemorganismen wordt dat geneutraliseerd. Het heeft dus geen langdurig effect op de bodem. Ik heb zelf ook wel eens een dikke laag eikenblad gebruikt in mijn tuin, geen problemen van ondervonden. Ik hoop dat dit je helpt, succes!
Links voor meer informatie:
– Mulch Materials Research Report door Paul Hepperly
– Composting oak leaves: a complete guide door ABC Blog