Het níet winterklaar maken
Kijk eens hoe mooi het silhouet van een zaadhoofd van Echinacea is en hoeveel kleur deze eigenlijk nog heeft.
Ik maak mijn tuinen lekker niet ‘winterklaar’. En ik raad u aan hetzelfde te doen, want het heeft zijn eigen schoonheid en ook niet onbelangrijk: de natuur is er blij mee. En wat kan er dan wel gedaan worden?
Het was altijd heel normaal om in de herfst de tuin winterklaar te maken. Planten wegsnoeien, bladeren opruimen, eenjarigen verwijderen, de aarde vrijmaken van al het materiaal dat erop verzameld is en alles, hop op de compost of in de GFT. Sowieso werden uitgebloeide bloemen meestal meteen weggeknipt. Schoon, netjes en opgeruimd!
Gelukkig worden steeds meer mensen zich ervan bewust dat het ook anders kan. Want het níet winterklaar maken is belangrijk voor de ecologie. Bovendien kan het juist prachtig zijn; uitgebloeide planten, zaaddozen, kale takken, bladeren tussen de planten. Zeker op koude ochtenden, wanneer er een laagje rijp overheen ligt. Sneeuw ziet er ook prachtig uit op dood plantmateriaal: alle vormen en structuren zien er dan ineens vreemd uit en spreken (bij mij in ieder geval) tot de verbeelding. De kracht van uitgebloeide en afgestorven planten in de wintertuin worden ook steeds bewuster gebruikt bij het ontwerp. Een pionier hierin is natuurlijk Piet Oudolf, bij wie de architectonische vormen van planten sowieso jaarrond meer centraal staan dan de kleuren.
Bron: Piet Oudolf, oudolf.com, Pottersfield
Ecologisch gezien valt er een hoop te winnen door niet met alles netjes opgeruimd de winter in te gaan. Zaaddozen zijn bijvoorbeeld belangrijke voedselvoorraden voor vele dieren. Zo kunnen putters en vinken, die in de herfst op doortocht zijn, onderweg een stop in de tuin maken om van de Echinacea te snoepen. Afgestorven plantenresten en kale takken huizen ook veel dieren. En juist dat zijn vooral de nuttige soorten. Denk bijvoorbeeld aan spinnen, kevers en lieveheersbeestjes. Hier zijn ze uit de ergste wind en kou, kunnen ze zich verstoppen en kunnen ze ongestoord hun winterslaap houden. Dat geldt niet voor bladluizen; die worden meestal door mieren meegenomen het nest in, om volgend jaar weer in de ‘weide’ te worden uitgezet. Ja, ook mieren zijn veehouders en ze vinden buiten grazen belangrijk voor hun dieren.
 De hortensiabloemen zijn goed nestmateriaal, aldus mijn buurtvogels. |
 Zaadhoofden van Echinacea zijn niet alleen mooi maar ook voedsel. |
Nog een belangrijk onderdeel van de wintertuin is het dode plantmateriaal op de bodem: bladeren, afgestorven planten en takjes zijn een woonplaats voor nog veel meer dieren. Vele insecten (o.a. lieveheersbeestjes maken er dankbaar gebruik van) maar bijvoorbeeld ook kikkers, egels, rupsen en spinnen verschuilen zich in deze warme laag. Vogels wroeten ’s winters in deze laag naar die beestjes, wat in die tijd een belangrijke vorm van eiwit voor ze vormt. Deze laag (ook weer een vorm van mulch), vormt ook een deken die werkt als een isolatielaag voor de bodem en de wortels van planten, dieren en het bodemleven beschermt tegen vorst. Planten hebben met een laag mulch een betere kans om een koude winter te overleven. Maar ook na de winter nog gaat het nut van die mulchlaag door. Want in het voorjaar vormt die laag onverteerde plantresten een enorme voedselvoorraad. Als de eerste warme dagen aanbreken dan gaat het bodemleven hard aan de slag en doet zich te goed aan die opslag. De afvalstoffen die hier vanaf komen, komen in de bodem terecht en worden weer als eerste opgenomen door bollen en stinzenplanten (zoals speenkruid en daslook).
Bron: Piet Oudolf, oudolf.com, Westerkade.
Zonder een laag dood plantmateriaal op de bodem, de structuur van afgestorven, nog overeind staande planten en al het eten wat deze lagen bieden, kunnen een hele hoop (nuttige) dieren niet in de tuin overwinteren of er een tussenstop houden. In de herfst trekken ze daarom weg of ze gaan dood. Daarnaast heeft het nog een nut, want in het voorjaar vormt al het dode plantmateriaal ook nog eens nestmateriaal voor vogels. Het is dan een drukte van vogels bij mij in de tuin, overal vliegen takjes en blaadjes door de lucht en je ziet ze af en aan vliegen met hun opgedoken schatten. Dat is echt prachtig om te zien. Met een niet netjes opgeruimde tuin doet u dus de natuur een plezier, maar ook uzelf.
Maar wat kan er dan wel gedaan worden? O.a. natuurlijk bollen planten (met verwilderingsbollen bespaart u uzelf werk en het worden er vanzelf meer), meubilair naar binnen of onder een zeil, planten in potten beschermen (bijvoorbeeld bij elkaar zetten, daardoor houden ze gezamenlijk hun warmte beter vast), terrassen vegen (veeg bladeren e.d. lekker de borders in!) en verder lekker in een stoel met plaid en een warm drankje van het herfstzonnetje genieten!
 Knoflook |
 Bergamot |
 Chinese ruit |
 Duizendblad |
9 reacties op “Het níet winterklaar maken”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Pingback: Mulchen: praktisch aan de gang | Iris' Garden Ecology
Hi Iris, ben het volmondig met je eens. Een tuin ‘winterklaar’ maken is eigenlijk onzin. Vaste planten en kruiden laat ik gewoon met rust en ter plaatse afsterven. Eventuele dode stengels die er in het voorjaar nog staan knip ik af als de planten opnieuw uitlopen en gebruik ik ter plekke als mulchlaag. Een bodem bedekt met mulch en dode en afstervende planten is in de winter veel beter beschermd, wordt veel minder geteisterd door vrieskou en gure winterse wind en de vele regen in deze donkere periode doet de bodem niet dichtslaan en verstikken. De dode planten, holle stengels en mulch zijn een zegen voor vele insecten en allerlei bodemleven. Die vormen op hun beurt weer een lekkere hap voor merels en andere vogels die de proteïnen in de winter ook goed kunnen gebruiken. Dode bladeren verwijder ik enkel van het gras maar strooi ik gewoon terug uit in de borders en onder de hagen. Net als jij in je stoel met plaid kan de natuur ook best een warm dekentje gebruiken. 🙂 Enkel mijn oudere buren die er wat conservatievere tuinpraktijken op nahouden (alles is piekfijn geschoffeld, geharkt, weggeknipt en gesnoeid) zullen het wellicht een zootje vinden. 🙂
Hoi Tom,
haha ja dat vermoeden heb ik ook, dat sommige mensen ’s winters denken wat een bende, als ze langs mijn voortuin lopen. Gelukkig krijg ik vooral hele leuke reacties! Dank je wel voor het delen van jouw ervaringen! Altijd leuk om te lezen!
Hi Iris, het ziet er naar uit dat winterklaar maken dit jaar sowieso al niet hoeft. 🙂 De lente is al in het land. Mijn boerenkrokussen en sneeuwklokjes steken hun kopjes al bovengronds, mijn hulst heeft bloesem en de bijen zijn volop nectar aan het verzamelen op de muurbloem (Erysimum Bowles Mauve) die bloeit alsof z’n leven ervan afhangt. 🙂 7december… 🙂
Hoi Tom, ja zo kun je er ook naar kijken! Mijn rozen zijn ook alweer bezig (het zijn geen doorbloeiende soorten). Alleen jammer dat ze vaak zo’n tik krijgen als het dan alsnog koud wordt…
Vandaag dagje vrij dus wat in m’n tuin gewerkt (mulchlaagje bijvullen in sommige borders). Mijn ongevlekt longkruid (pulmonaria obscura) heeft al bloemen, de inlandse kamperfoelie is terug aan het uitlopen, de boshyacinten komen bovengronds piepen (bloeien normaal pas in mei!),… Er zat een dagpauwoog op de muurbloem. Het lijkt wel alsof het maart is. Beetje scary inderdaad als er echt eindelijk eens een winterprik komt.
Daar was het goed weer voor volgens mij. Dank je wel voor je leuke updates!
Pingback: In 10 stappen een onderhoudsarme tuin | Iris' Garden Ecology
Pingback: Winterklaar? Nee. Maar wat doe je nu beter wél? | Iris' Garden Ecology