Tegeltuinen: onderhoudsvrij?
Drie voortuinen naast elkaar volledig betegeld. Mij doet dit eerlijk gezegd denken aan een begraafplaats…
Verleng de woonkamer naar buiten! Tegels zijn makkelijk, goedkoop en onderhoudsvrij! Of niet soms?
De voortuin was heel groen, maar misschien iets té groen op sommige plekken. Je ziet het wel vaker: een oude tuin, meestal aangelegd door de vorige bewoners en waarschijnlijk een tijdje verwaarloosd of niet op de juiste manier onderhouden. Gevolg: struiken (vooral coniferen) die te groot voor hun plek zijn geworden en steeds gesnoeid moeten worden om iets van een pad naar de voordeur te houden. De enige onderbegroeiing zijn kluwen van onkruiden, die steeds verwijderd moeten worden omdat het er anders slordig uitziet. In dit geval stond er ook een stronk. Bladeren had hij niet zo veel, wel hele lange takken vol akelige lange stekels. En dat vlak bij de voordeuren. Die stronk was dus goed irritant, of beter gezegd: erg verkeerd gekozen of één keer erg verkeerd gesnoeid. En dan blijf je snoeien. En wat te denken van die vele kleine tegeltjes waartussen honderden onkruidjes gedijen? Deze voortuin is groen en vergt dus heel veel werk en vooral veel ergernis.
Nee, ik ben niet ineens van gedachte veranderd. Ik hou van mijn groene tuin. Mijn tuin is een (Nederlands) oerwoud, maar zo is hij ontworpen. Ik hield als kind zo veel van het bos en dichte begroeiing en ik ging naar Burger’s Zoo púúr voor Burger’s Bush, ik kon op dat soort plekken altijd uren spelen en wegdromen. Kleine paadjes ontdekken, een holletje tussen al het groen vinden, overal dieren te zien, dat sprak (en spreekt) mij aan. Zodoende koos ik ervoor dit in mijn tuinontwerp te gebruiken en ik heb er nooit spijt van gehad. Maar het verschil met de situatie die ik hierboven beschrijf is wel: ik heb mijn tuin op onze wensen en behoeften ontworpen en dat betekent dat waar planten bushy zijn, ze daar bushy mógen zijn, omdat ze ons daar niet in de weg groeien. Maar de tuin die onbedoeld een oerwoud is geworden, is volgens mij één van de redenen dat mensen ervoor kiezen om alles te betegelen. Het beschreven voorbeeld heb ik namelijk zien gebeuren bij mijn buren. Zij zijn niet bepaald van het tuinieren en bovendien erg druk. Ik begrijp volledig dat ze de boel zo zat waren dat ze er niets meer van wilden weten. Ik heb ze meerdere keren hulp aangeboden, ook bij het ontwerp en het uitkiezen van nieuwe planten, maar daarop zijn ze helaas nooit ingegaan. Omdat mijn tuin ‘rommelig’ is in hun ogen, het gewoon hun smaak echt niet is, omdat ze zich gewoon bezwaard voelden of dachten het wel te weten, geen idee. Maar nu hebben ze in ieder geval de hele tuin bestraat, met grote, donkergrijze tegels. Mijn buurman vertelde mij vol trots dat ze nu nóóit meer onkruid zouden krijgen, want ze hadden speciale voegen. Right, dacht ik en inderdaad, een half jaar later waren daar alweer de eerste paardenbloemen. Ze hebben wel een paar plantbakken neergezet, maar ook dat gaat niet lekker. Waarom niet? Te weinig aarde voor een boompje+onderbegroeiing, niet de juiste planten en bovendien: planten in pot kosten júist meer werk! Achter hebben ze trouwens sinds kort een klein stukje gazon als beetje groen, óók een beplanting die juist veel werk kost!
Waarom kiezen voor veel tegels?
Waarom kiest iemand voor een (bijna) volledig betegelde tuin? Laatst was ik bij een bijeenkomst van Operatie Steenbreek, waarin mensen zich dit ook afvroegen. Onderhoud, volgens mij, dat zie ik vaak terug en hoor ik ook veel. Dat is in ieder geval een belangrijke beweegreden geweest voor mijn buren. Groen ziet er snel rommelig uit, hoor ik ook wel. En er zijn vast mensen die het daadwerkelijk mooi vinden (laat het vooral weten in de reacties als dat zo is, want ik wil graag weten waarom!). Veel ruimte nodig (denken te hebben) misschien? Gaan planten steeds dood? Katten- of hondenproblemen? Tijdens de bijeenkomst werden er nog meer dingen geopperd, zoals dat het makkelijker zou zijn (je hoeft je niet te verdiepen in wat er moet gebeuren), mensen het moeilijk vinden om iets te bedenken, groen gezien wordt als vies (kijk maar naar schoolpleinen, helemaal betegeld), planten steeds doodgaan, het is ‘in’ volgens tuinshows en tuincentra? Het was wel zo, dat meerdere mensen de ervaring hadden dat veel mensen met een tegeltuin dit meer uit onwetendheid hadden dan om andere redenen, wat impliceert dat in ieder geval een deel van de mensen met een tegeltuin een meer groene tuin mooier vindt.
Kunnen mensen in de groensector, overheid of wat dan ook deze mensen tegemoet komen en helpen om een groene(re) tuin te creëren, die past bij de behoeften van die mensen? Ik heb na zitten denken over wat ik zelf zou kunnen doen. Met deze post wil ik graag mensen uitnodigen hun ideeën te spuien. Waarom kiest u voor een tegeltuin of juist veel groen of waarom denkt u dat mensen dat doen? Hoe kunnen we de ‘trend’ een andere richting in brengen?
Waarom juist níet kiezen voor veel tegels?
Of u het nou mooi vind of niet, er zijn wel degelijk goede feitelijke redenen om niet alles te betegelen.
- Wateroverlast. Als er weer eens veel regen valt en (delen van) straten weer eens blank komen te staan, mopper dan niet over de putjes die het niet meer aankunnen, maar kijk eens hoe veel eromheen betegeld is. Dáárom kunnen die putjes het niet meer aan. We krijgen steeds meer neerslag in korte tijd en omdat alles betegeld is, infiltreert het niet in de bodem, maar moet al het water worden verwerkt door onze riolen en zelfs waterzuivering. Daarvoor betalen we belasting! Hoe meer dat systeem moet verwerken, hoe duurder het wordt. In de tussentijd hebben we ook steeds vaker een laag grondwaterpeil (slecht voor natuur, landbouw én de fundering van bebouwing) doordat er tijdens neerslag veel minder infiltreert.
- Hitte. Beplanting transpireert en dankzij de vormen staat lucht niet stil, waardoor de lucht minder kan opwarmen. In deze tijd van het jaar klinkt dat misschien niet zo interessant, maar het betekent wel dat tegelzeeën in de zomer een heel stuk warmer worden. En met klimaatverandering in het achterhoofd kan dat steeds erger worden, waardoor hete dagen in de stad ondraaglijk kunnen worden.
- Onderhoudsarm? Think again. Vegen, alg verwijderen, onkruid weghalen… En vergeet planten in pot niet, die moeten water en voeding hebben. Sommige mensen stofzuigen hun tuin zelfs (echt waar, ik ken ze). Well, give me gardening over vacuuming ANY day! Mijn buurman heeft daadwerkelijk meer onderhoud aan zijn tuin dan ik. Vorig jaar heb ik een jaar lang niets aan mijn tuinen kunnen doen. En het was amper veranderd, er moesten alleen wat klimplanten worden aangebonden en ik heb er nog geen kwartier over gedaan om het beetje onkruid dat er was opgekomen te verwijderen. Na een jaar niks doen! Daar was ik zelfs verbaasd over. Het is een kwestie van ontwerp.
- Dieren. Leuk, die pindakaaspotjes, vetbollen of vogelhuisjes. Maar dieren hebben meer nodig dan dat. Sterker nog, pindakaas is niet goed voor kuikens en ze kunnen erdoor doodgaan. Ze hebben insecten nodig. En die insecten leven op en van planten. In een tegeltuin hebben de meeste dieren niets te zoeken, behalve als ze lekker met u kunnen mee-eten. Mieren vinden het zand onder en tussen tegels heerlijk, net als het voedsel in de keukenkastjes. Tegels zijn perfect voor mieren, dus. En die ene potplant wordt opgegeten door slakken of bladluizen omdat hun roofdieren hen niet kunnen besluipen of zich kunnen verstoppen voor andere roofdieren die hén eten. En door alle betegeling lopen de aantallen van vele (voor ons nuttige) diersoorten juist terug.
- Kosten. Tegels en harde materialen zijn bijna altijd duurder dan planten.
Wat kunnen wij doen?
Voor mijzelf denk ik aan het tegemoet komen van mensen die het wel anders zouden willen, maar niet weten hoe dat moet. Die kiezen voor tegels omdat groen hen teveel onderhoud kost, omdat ze katten/honden-overlast hebben, omdat ze niet weten hoe ze het moeten onderhouden of geen idee hebben wat ze ervan moeten maken. Ik denk erover om in ieder geval voor voortuinen wat simpele ontwerpjes te maken, die mensen makkelijk op hun eigen situatie kunnen toepassen. En simpele (deel-)beplantingsplannen die mensen kunnen overnemen, met een variatie van planten waaruit mensen kunnen kiezen om het toch wat divers te houden. Inclusief onderhoudsplan. Ik ben er nog niet helemaal over uit op welke manier ik dat wil aanpakken, maar dat is in ieder geval iets waaraan ik denk. Ik ga volgend jaar ook proberen al mijn oogst én mijn onderhoudsuren bij te houden, zodat ik aan het einde van het jaar kan laten zien hoe veel werk er nou in mijn zeer groene tuin is gegaan en wat mij dat heeft opgebracht.
Wat vindt u? Betegeld/niet betegeld? Waarom kiezen mensen het een of het ander? Wat kunnen mensen zoals ik doen om mensen die bang zijn voor onderhoud of geen idee hebben wat ze moeten doen te helpen aan een groene(re) tuin?
10 reacties op “Tegeltuinen: onderhoudsvrij?”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Hi Iris, interessant stukje! Ik denk dat de twee belangrijkste redenen zijn waarom mensen voor een tegeltuin kiezen: 1. ze denken dat het onderhoudsarm is en 2. strakke tuinen zijn in (de tegeltuinen met hooguit wat buxusbollen of siergrassen).
Het is volgens mij echter perfect mogelijk om ‘onderhoudsarm’ en ‘strak’ te combineren met ‘ecologisch’ en ‘diervriendelijk’. Als deze boodschap zou kunnen worden uitgedragen zouden veel mensen misschien toch voor meer groen kiezen.
Onderhoudsarm en ecologisch: in een reactie op één van je andere stukjes schreef ik het al. Weelderig groene borders kunnen perfect zeer onderhoudsarm zijn (tenminste dat zijn/worden ze bij mij toch). Hiervoor is nodig: de juiste plant op de juiste plaats, ruimte voor elke plant om te groeien zonder de hele tijd te moeten snoeien, lekker veel mulchen of bodembedekkers gebruiken tussen de planten zodat onkruid nauwelijks een kans krijgt en weerstaan aan de verleiding om ‘winterklaar’ te maken. Elk plantje laten opkomen, groeien, bloeien en ter plaatse laten afsterven. Zoveel mensen denken: bloeiende borders = veel werk. Mijn (nog beperkte) ervaring leert dat dit echt niet het geval moet zijn.
Strak en ecologisch: waar volgens de principes van de natuurlijke tuin vloeiende lijnen de norm zijn kan je toch perfect strakke lijnen en plantvakken creëren en diezelfde plantvakken diervriendelijk beplanten. Behoorlijk weelderige plantengroei in een strak kader en lijnenspel zeg maar. Ik streef naar zeer uitbundige plantengroei maar in mijn tuin zal je geen gebogen lijn vinden, enkel rechte vormen en hoeken. De strakke lijnen in contrast met weelderige plantvakken maken het nog steeds zeer ecologisch en diervriendelijk maar geven het toch een modern en eigentijds aanzien. Een bij of vlinder zal het volgens mij weinig uitmaken of een bloem in een gebogen of een rechthoekige border staat. Een kikker zal het weinig uitmaken of hij in een rechthoekige of ronde vijver zwemt (zo lang er aan andere voorwaarden is voldaan uiteraard zoals diepte, helling, ligging,…), enz.
Veel communicatie over ecologische tuinen van natuurverenigingen zoals bijvoorbeeld Natuurpunt in België tonen toch meestal foto’s van zeer wilde, natuurlijke tuinen. Is natuurlijk absoluut niks mis mee hoor ik vind dat ook prachtig, maar ik vind dat er te weinig nadruk op wordt gelegd dat ecologisch en diervriendelijk tuinieren ook prima kan binnen een meer modern en eigentijds kader. Dit zou volgens mij een groter deel van het publiek kunnen aanspreken om hun tuin ook op een meer ecologische manier in te richten.
Een ecologische tuin hoeft niet per sé een oerwoud te zijn. ik denk dat dat niet genoeg benadrukt wordt. En daar zouden bijvoorbeeld milieubewegingen of andere mensen die ecologisch tuinieren best wat meer aandacht aan mogen besteden.
Ja! Helemaal mee eens. Ik heb inderdaad ook al een aantal stukken hierover geschreven in o.a. de serie Ecologisch Tuinieren voor de regionale G&B hier. En precies wat je daar zegt over ecologisch en siertuinen, daar heb ik er al een aantal van mogen doen. Die vallen heel erg in de smaak bij bezoekers hoor ik van mijn klanten 😉 Sterker nog, ik ben momenteel druk bezig met een onderhoudsarme, minimalistische, ecologische tuin. Maar het is een hele goede om dat soort tuinen er nog meer naar voren te schuiven.
Ecologisch wordt nogal vaak geassocieerd met geitewollensokken en tuinen waar je je enkel mits een machete kunt voortbewegen en waar het onkruid kniehoog staat. Ik verwijt het milieubewegingen soms dat ze dat idee niet genoeg ontkrachten en niet genoeg tonen hoe ecologie perfect een plaats kan krijgen in het leven van de drukke moderne mens met een eigentijdse smaak. Ik kan mij niet voorstellen dat er veel mensen zijn die niet graag vogels en vlinders in de tuin zouden willen. Ik denk gewoon dat veel mensen afgeschrikt worden door de gedachte dat dit ofwel een zeer rommelige ofwel een zeer arbeidsintensieve tuin moet betekenen. Langs de andere kant: als ik mensen hoor zeggen dat ze weinig werk willen in de tuin en hun tuin bestaat uit smetteloos gemaaid gazon en hordes strak geschoren buxushaagjes en – bollen dan moet ik toch ook wel de wenkbrauwen fronsen. 🙂
Trouwens Iris, ik heb vaak de indruk dat het in Vlaanderen nog erger gesteld is met de tegel-, klinker- of kiezelvlaktestrend dan in Nederland. 😦 (ik woon op enkele kilometers van de Nederlandse grens)
Hoi Tom, heb je ook wel eens in de randstad gekeken? Ik kan me bijna niet voorstellen dat het nog erger kan dan hier
Heel erg jammer die groenfobie die er bij zoveel mensen heerst. Ik las laatst dat tuinen 9% (!) van de totale oppervlakte in Vlaanderen beslaan. Moest die 9% een groene en diervriendelijke invulling kunnen krijgen, dat zou een enorme meerwaarde betekenen voor niet alleen de biodiversiteit en de dieren, maar ook voor de mensen. Als ik op een steriele tegelvlakte moest kijken iedere dag, daar zou ik nu niet bepaald vrolijk van worden. 🙂 Helaas kunnen veel mensen al niet meer verdragen dat een boom in de herfst zijn bladeren laat vallen. Zo’n vuiligheid zeggen ze dan. Er zijn hier buren die de grote wilgen aan de overkant liefst zouden gekapt zien omdat ze in mei hun zaadpluizen lossen en dat vinden ze vies. 😦
Jammer inderdaad dat veel mensen denken dat een tuin veel onderhoud vergt.
Op mijn tuinblog tuinhappy.nl geef ik tips zodat ook ieder met weinig tijd kan genieten van een mooie groene tuin, klein of groot.
Groen maakt mensen gelukkig, ben ik van overtuigd.
http://tuinhappy.nl/tuintips/
Hey, leuk dat jij ook blogt over tuinieren. Hoe meer mensen het groen vertegenwoordigen hoe beter!
Binnenkort komt er bij mij ook een reeks nieuwe stukken over o.a. het onderhoud, dus hou m’n blog goed in de gaten ;).
Een klein vraagje over de link die je plaatste, heb je misschien een specifiek stuk dat je zou willen linken? Nu kom ik op je algemene pagina uit.
He, wat super leuk dat je hier een blog over hebt geschreven. Ik ben nu bezig met mijn afstuderen en doe precies onderzoek naar de vragen die je stelt in je blog! Waarom verharde mensen de tuin? En hoe kunnen we deze mensen stimuleren (met wat voor soort hulpmiddelen) om de tuin te vergroenen? Ik vind je idee van de standaard ontwerpen erg leuk en wil dit idee ook mee gaan nemen in mijn onderzoek! Als je nog meer van dit soort ideeen hebt dan hoor ik het graag 🙂 Het idee van mijn onderzoek is om eerst de waarom uit te zoeken en vervolgens met een enquete te kijken hoe groot de verschillende waarom groepen zijn en wat voor soort maatregelen de verschillende groepen aantrekkelijk vinden. Zodat we gerichter mensen kunnen stimuleren om de tuin te vergroenen 😀
Leuk, ik ben benieuwd wat uit jouw onderzoek komt! Ik heb nog meer ideeën opgeschreven in een andere blogpost, misschien zit daar nog iets bij waar je wat aan hebt: https://irisgardenecologyblog.com/2016/09/28/meer-biodiversiteit-in-stad-en-tuin-verslag-brainstormsessie/ Succes met afstuderen!