Bijzondere eetbare planten: brave hendrik

Brave hendrik (en mijn werkopzichter)

Hij kwam al voorbij in mijn post van vorige week. Bij deze een uitgebreidere introductie van nog een van mijn favoriete eetbare planten: brave hendrik! 

Één van mijn planten nu (september). De bladeren zijn nu stug, donker en diep gegroefd: niet lekker meer dus.

Dit is zo’n vergeten groente die wat mij betreft onterecht vergeten is: brave hendrik, met de mooie wetenschappelijke naam Chenopodium bonus-henricus. De bladeren én de bloemstengels zijn eetbaar. Maar ja, ‘eetbaar’ staat niet altijd gelijk aan ‘smakelijk’, natuurlijk. Wij (man+ik) hanteren zelf drie categorieën voor planten: smakelijk, eetbaar (als in niet giftig maar je moet wel wanhopig zijn) en giftig. Nee, ik probeer u nu niet een groente voor te stellen die u best bewaart totdat u wegkwijnt van de honger. Wat mij betreft (en mijn man en dusver mijn gasten) slaagt brave hendrik met vlag en wimpel voor de eerste categorie: smakelijk. Een van mijn eigen favorieten (ja ja, alweer). De smaak is zachter dan spinazie en zeker beter dan spinazie (of sla) uit de winkel. Maar hier is het vreemde: ik heb op een paar plekken gelezen dat brave hendrik niet lekker en zelfs vezelig zou zijn. Niet als ‘bah, ik lust geen brave hendrik/spinazie/sla/asperge/tomaat’, maar daadwerkelijk als ‘geen aanrader’. Dat verbaast mij en bovendien doet het deze plant absoluut geen eer aan, dus bij deze wil ik dat graag de wereld uit helpen. Zo algemeen ‘niet lekker’ kan de plant niet zijn, als zelfs mijn man (!!!!) het graag eet. En ondanks dat ik allerlei vreemde dingen kweek is hij wat eten betreft van het ‘normaal is al gek genoeg’. Leuke combinatie zijn wij dus. Maar ik denk dat ik weet wat er fout is gegaan (naast copy-paste bij sommigen, nee ik noem geen namen). Je moet wel weten hóe je brave hendrik oogst. Je wilt namelijk de zachte, verse blaadjes hebben, niet de vezelige (want tja, díe zijn dus vezelig). Oogst de blaadjes vóór de plant gaat bloeien en voel altijd even: zijn ze donker, voelen ze stug en zijn ze diep generfd, gebruik ze dan niet. De jonge blaadjes smaken zacht en fris, de oudere blaadjes zijn stug en bitter. Maar dat geldt eigenlijk voor de meeste bladgroenten. Sla en spinazie moet je ook niet meer oogsten als ze eenmaal gaan bloeien (heb ik ooit eens gedaan, nou dat was echt JAK, want -inderdaad- vezelig en super bitter!). Laat u er zich daarom niet van weerhouden deze groente uit te proberen! Begin eventueel eerst één plantje, dat doe ik zelf ook altijd. Dus bij deze: brave hendrik is absoluut een aanrader!

Brave hendrik is een meerjarige plant die in Nederland en België in het wild groeit. Wel is hij beschermd, dus pluk niet van wilde exemplaren. Handig: hij groeit in zon/halfschaduw maar ook prima in de schaduw onder bomen én hij wordt niet snel opgegeten door slakken of bladluis. Dat doet spinazie hem niet na. Eenmaal aangeslagen heeft hij weinig aandacht nodig en dankzij al deze eigenschappen is het een geschikte plant voor de luiere moestuinder (ik dus) en goed toe te passen in voedselbossen.  In het voorjaar en aan het begin van de zomer kunt u de bladeren oogsten: bereid ze als spinazie of als sla. De bloemstelen kunnen in zijn geheel kort worden gebakken. Eet ze als asperges, grappig genoeg lijkt de smaak daar ook nog op! Gebruik alles direct, want de bladeren en bloemstelen kunnen niet bewaard worden. En dat is ook meteen een reden voor de vergetelheid: commercieel is deze plant moeilijk want de bladeren verleppen snel en machinaal gezien is het oogsten van blaadjes van een meerjarige plant natuurlijk vrij moeilijk. Maar daar hebben we toch geen last van in een particuliere of kleinschalige kweektuin.

Mijn kweektips:

• Brave hendrik is vaak als zaad te vinden, maar ook bij heemtuinen bieden ze de plant nog wel eens aan (sowieso een aanrader eens daar te neuzen).
• Hij heeft een penwortel, dus zet hem op een plek waar hij niet in de weg staat en probeer hem niet in een pot te kweken (dan gaat de opbrengst sterk achteruit).
• Geef de plant een voedselrijk en lichtvochtig plekje. Compost of een humusrijke bodem wordt op prijs gesteld, eventueel verrijkt met wat gedroogde mest. De bodem van een voedselbos is perfect!
• Overigens is de plant niet moeilijk te verwijderen en is het ook geen woekeraar, zoals bijvoorbeeld mierikswortel.
• Voor zaaien geldt: heb (veel!) geduld, het duurt een paar weken voordat de zaden kiemen. Zaai in het voorjaar, dat werkt het beste.
• De bladeren zijn korrelig aan de onderkant (dat is niet fijn tijdens het eten), dus maak ze altijd goed schoon voor het eten. Het beste is even met de vingers over de onderkant wrijven tijdens het afspoelen.
• Door de bloemstelen te verwijderen verlengt u de tijd dat u de bladeren kunt oogsten.