Waarom ecologisch tuinieren voor mij meer is dan tuinen alleen
Afval = voedsel, we hoeven onze omgeving niet te verarmen maar kunnen met ons ‘afval’ juist ruimte voor andere organismen genereren.
En wat doe je dan, in een zee van bestrating? Heeft het dan nog nut om ecologisch te tuinieren?
Enkele jaren geleden had ik een moment dat ik het allemaal niet meer zag zitten. Mijn tuintje was groen en ecologisch, vol met leven, maar overal om mij heen kwam steeds meer bestrating. Een eilandje van groen in een zee van beton, waar deed ik het eigenlijk voor?
In dezelfde periode zat ik niet lekker op mijn werk. Ja, het bedrijf maakte van afval nuttige producten (zoals compost en biogas), maar ik zag ook hoe ongelofelijk veel energie daarin ging zitten en hoe veel belangrijke stoffen er eigenlijk alsnog verloren gingen, ondanks al die inspanningen. Het was mijn taak om nieuwe delen te ontwerpen, aanpassingen te maken en de efficiëntie te verbeteren. Maar nieuwe technieken bleken vrijwel altijd oninteressant voor een businessmodel en de efficiëntie van bestaande delen heeft zijn beperkingen. Afval zou afval gewoonweg niet zijn, als het niet verontreinigd was en de grondstoffen erin goed terug te winnen waren. Want dan was het gewoon een grondstof, wat iedereen op de markt wilt hebben. En dat betekende bijvoorbeeld dat meststoffen terugwinnen uit afvalwater, vooral erin gekomen door overbemesting en uitspoeling in fabrieken, nogal krom en slecht haalbaar was. Dit werkt niet, was mijn conclusie. Nog steeds end-of-pipe, het is het afdanken uitstellen maar het verandert uiteindelijk weinig. Om duurzamer te kunnen leven, zodat we kunnen blíjven leven en genieten, zodat we straks niet een schaarste hebben aan allerlei grondstoffen en tegelijkertijd onze omgeving steeds meer verontreinigen, is op deze manier werken niet goed genoeg. Kringloopsluiting, waarbij van de uitgaande grondstoffen opnieuw een gelijkwaardig product gemaakt wordt en zonder ‘lekkage’ van belangrijke materialen, dát is duurzaamheid. Dat moet toch kunnen? Jazeker, er zijn heel veel bewegingen, ook in de industrie, die hier serieus mee bezig zijn (zoek maar eens op of lees iets over Cradle to Cradle).
Het besef trof me ineens. Zelfs met een klein stukje tuin kun je een verschil maken. Want dat kleine stukje reikt veel verder dan het aantal vierkante meters. Dat is ook de reden dat ik ervoor gekozen heb mijn vorige werk compleet op te zeggen en hierin verder te gaan. Want dit is wat ik geleerd heb:
Ieder beetje groen is mooi
Zelfs die paardenbloem in het trottoir kan dieren nét dat beetje voedsel geven wat ze nodig hebben om zich van het ene groene gebied naar het andere te verplaatsen. Organismen móeten zich kunnen verplaatsen, want natuur verandert steeds (dat is juist eigen) en een organisme dat zich niet verplaatsen kan is ten dode opgeschreven. Onze steden en intensieve landbouw doorklieven de natuurgebieden. In Nederland is daar wellicht niet eens meer sprake van, maar hebben we vooral plukjes ‘natuur’ tussen onze stedelijke en agrarische gebieden. Maar de dieren, planten en micro-organismen die in die gebieden leven moeten zich dus alsnog naar andere natuurgebieden kunnen verplaatsen. En dat wordt steeds moeilijker. Tuinen nemen in ons kleine land samen een groot oppervlak in beslag en zouden dus kunnen dienen als doorgeefluik, als pitstop voor organismen onderweg. Hoe meer stedelijk groen, hoe meer en beter dieren zich kunnen blijven verspreiden. We helpen met tuinen vooral specifieke soorten, maar ook kunnen die hulp goed gebruiken. En wij die van hen.
Kleinschalig kringloopsluiten
Ja, het is kleinschalig, maar als niemand het doet dan gebeurt het sowieso niet. Zelf bezig zijn met kringloopsluiten heeft misschien maar een klein effect, maar juist hierin geldt dat alle beetjes helpen. In de eigen tuin is kringloopsluiten makkelijk. Snoeiafval, GFT, hop in de compost of als mulch. Hoe meer mensen het doen, hoe minder er verreden, gescheiden, verreden, onder mechanische processen gecomposteerd, de lucht en het percolaatwater ervan afkomstig gereinigd, verreden, verpakt en opnieuw verreden moet worden. Om maar even een beeld te geven van hoe veel energie daarin gestoken wordt 
En oh ja, het bespaart kosten voor bemesten.
Bewustwording
Mij is het steeds duidelijker: tegen de natuur inwerken hoeft niet en kost ons zelfs veel meer geld en energie. En dat zie ik nu bij zo veel processen, dus zeker niet alleen in de tuin. Ik leer (nog steeds, dat is oneindig complex) te zien hoe natuurlijke processen verlopen. In ‘de natuur’ – ik noem het liever onze omgeving, want ‘de natuur’ klinkt als een afzonderlijke, onzichtbare entiteit, waar wij geen onderdeel van uitmaken en alsof het alleen in daarvoor bestemde natuurgebieden voorkomt – in ‘de natuur’ is kringloopsluiting en samenwerking (biosymbiose) met andere organismen al miljoenen jaren normaal. Ook voordat wij er waren en ook sinds wij er zijn. Dus waar beter kun je kijken en inspiratie opdoen om duurzaam(er) te leven dan je omgeving waar dat ‘spontaan’ optreedt? Op sommige plekken en in delen van heel wat processen is het al normaal. Industrieel composteren en veruit de meeste waterzuiveringen werken bijvoorbeeld met micro-organismen. Waarom niet breder dan dat en in meer van onze processen, hogerop de grondstoffenstroom? Poep van het ene wezen is nou eenmaal voedsel voor het andere. Case in point: kaas, wijn, bier, zuurkool (wat denk je dat er gebeurt bij fermentatie??), champignons (ze groeien op mest)… Je meer bewust worden van de processen in de tuin geeft je weer nieuwe inzichten in andere aspecten van je leven. Waar beter leren van je omgeving dan dat deel waar je bovenop zit?
Steen in het water-effect
Vergeet vooral niet dat ook al bestraten nog zo veel mensen hun tuinen, jij met jouw eigen tuin, enthousiasme, ideeën en ervaringen ook weer anderen aansteekt. En niet eens per se op tuingebied alleen. Dus het eigen tuintje is misschien klein, maar het gaat duidelijk verder dan dat.
De tuin in ónze leerschool
Vooral in permacultuur zie je vaak dat – ik noem ze voor het gemak even de wetenschappelijke en de gevoelsmensen – vaak overhoop liggen met elkaar. Maar wat mij betreft zijn beide groepen even belangrijk. Want, ook al weet je weinig van de mechanismen die erachter zitten, als je met je neus op de planten zit dan zie je bepaalde effecten. En als meer mensen dat zien, dan creëert dat draagvlak voor wetenschappelijk onderzoek. Als collectief krijgen we zo meer inzicht in de achterliggende processen en – niet onbelangrijk – ook stevige argumenten richting conventionele tuin- en landbouw.
Ecologisch tuinieren in het algemeen (maar bijvoorbeeld ook biologische producten of dat iets dichtbij geproduceerd is) krijgt meer draagvlak en groeit groter hoe meer mensen er mee bezig zijn, het nut ervan inzien en hoe meer kennis erover vergaard wordt. Zelfs al is veruit het grootste deel daarvan kleinschalig.
Doorgeven aan volgende generaties
Needless to say, we leggen hiermee ook weer een basis voor volgende generaties om het op hun manier verder te ontwikkelen. Dat zie ik duidelijk nu mijn kleine tuinkabouter helemaal gelukkig is als hij door een – groene – tuin rent. Hij snuffelt aan álle planten die hij tegenkomt (blad én bloem) en roept heel hard ‘bzzzzt! bzzzzt!’ als hij een bij spot. Het liefste gaat hij bij de vijver zitten om te kijken of hij de pad kan vinden. Hij neemt duidelijk mijn enthousiasme voor planten en dieren over. Hij is ook gek van auto’s, dus misschien bedenkt hij later wel een manier van voortbewegen die én comfortabel is én als afval een grondstof produceert wat weer voeding is voor zijn brandstof. Wie weet.
Vandaar deze tekening die ik voor mijn lezing gemaakt had: een -haalbare- versie van biosymbiose met de omgeving.
Zie de tuin dus niet als een eilandje, maar als een puzzelstukje in het grotere geheel. Mijn ervaring is inmiddels dat we heel goed met ‘de natuur’, of beter, onze omgeving kunnen samenwerken en daarvoor echt niet hoeven in te leveren of duurder uit hoeven te zijn. Ja, ik ben idealistisch, maar ook realistisch. Zo moeilijk is het meestal nou ook weer niet, mits we even anders kijken naar onze omgeving en onze handelingen. En alle beetjes helpen. We hebben alleen nog veel te leren, want verandering gaat niet over een dag (of een enkele generatie).
4 reacties op “Waarom ecologisch tuinieren voor mij meer is dan tuinen alleen”
Laat een reactie achter op Iris Veltman Reactie annuleren
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Je hebt een mooi stuk geschreven: recht uit het hart.
Helaas is er een beweging van verstening en van bestrijding van wat natuurlijk is.
Gelukkig zijn er ook veel tegengestelde tendensen, kijk maar in de landbouw, waar men langzaam tot het besef komt, dat het van belang is de bodem gezond te houden in plaats van steeds meer chemische middelen te gebruiken.
En wij met onze tuinen kunnen zeker verschil maken. Om ons heen worden in tuinen best veel bomen gekapt. In onze betrekkelijke wildernis nemen veel vogels hun toevlucht.
Je hebt een boeiende blog, je tekeningen zijn ook zo leuk. Ik geniet ervan en ik ben er zeker van dat je mensen inspireert.
Hartelijke groet, Zem.
Hoi Zem,
Leuk dat je zo enthousiast bent en dank je voor je leuke reactie! Ja er zijn inderdaad een hoop goede initiatieven en ook steeds meer bewustzijn heb ik het idee, zoals de achteruitgang van bijen. Hopelijk kan dat de tendens weer de andere kant op helpen.
Groetjes!
Hi Iris, je hebt mij al vaak geïnspireerd en goeie ideeën gegeven. Mijn tuin wordt met het jaar groener, weelderiger en ecologischer en jouw blog is een constante bron van inspiratie hiervoor. Ben nog heel ver verwijderd van een groene wildernis zoals de jouwe (mijn tuin is heel wat groter) maar het is een ‘work in progress’. mede dankzij jouw inspiratie hebben de dieren er 13 are ecologische ruimte bij.
En jaar na jaar word ik beloond met een groenere tuin en meer en meer diversiteit: planten, bijen, hommels, vlinders, insecten, vogels en ander tuinleven.
Ik word er gelukkig van en krijg veel positieve reacties, dus misschien dat het andere mensen ook nog inspireert om meer de groene kant te kiezen.
Hoi Tom,
Wat ontzettend leuk om te horen! Ik kan me goed voorstellen dat je daar erg van geniet en zo leuk dat anderen daar ook weer goed op reageren! Hopelijk steek jij ze aan!
Enne mijn tuin is ook nog steeds bezig groener te worden hoor 😉