Biodiversiteit verhogen? Dood hout!
Prachtig gekleurd hout van grove den
Niet alleen met levende planten kun je de biodiversiteit in de tuin verhogen. Dus waarom heb ik een boomstam in mijn tuin liggen?
In het bos ligt tegenwoordig (gelukkig) vaak dood hout. Dat is omdat natuurbeheerders inmiddels de voordelen kennen van het ter plekke laten afbreken van bomen en takken. Er zijn ontzettend veel organismen met het afbraakproces gemoeid en die vormen weer een voedselbron voor allerlei dieren, van vogels (spechten, maar ook vinken bijvoorbeeld), amfibieën en zoogdieren (zoals egels) tot roofinsecten en spinnen. En niet te vergeten dat dood hout weer voedingsstoffen afgeeft voor bodemorganismen, die op hun beurt de bodem verbeteren én die voedingsstoffen weer doorgeven aan planten. Dood hout (onbehandeld!) is dus kostbaar. En niet alleen voor natuurgebieden.
Dood hout is als een flatgebouw voor organismen
Bij deze foto kun je je vast wel wat voorstellen als ik het over een flatgebouw heb. Zo vormt dood hout een flat voor geleedpotigen (denk o.a. aan duizendpoten en pissebedden):
“Tussen de 1000 en 2000 soorten geleedpotigen zijn in noordwest Europa afhankelijk van dood hout. Veel geleedpotigen verspreiden zich actief en vooral soorten van jonge verteringsstadia kunnen dood hout ook op grote afstand bereiken. […] Dunne stammen en takken (snoeihout) herbergen veel soorten, die meestal algemeen voorkomen. […] Grote stamdiktes herbergen de meest bijzondere microhabitatis voor geleedpotigen, zoals boomholtes en paddenstoelen.” (Alterra)
Dood hout is daarnaast natuurlijk ook geweldig voor paddenstoelen:
“Ongeveer 1000 soorten paddenstoelen zijn afhankelijk van dood hout waarvan tweederde een voorkeur heeft voor loofhout. […] Grofweg in volgorde van afnemend belang wordt de samenstelling van paddenstoelen bepaald door boomsoort, verteringsstadium, houtvolume/stamdikte, houttype, basenrijkdom en bodemvocht.” (Alterra)
Dan zijn er ook nog mossen die profiteren van dood hout, hoewel die in tuinen vooral op stenen voorkomen. En hoewel dat niet altijd even wenselijk is, mossen zijn wel degelijk nuttig als habitat en opruimers.
“Ongeveer 23 soorten mossen hebben een voorkeur voor dood hout. […] In tegenstelling tot geleedpotigen en paddenstoelen is niet loofhout, maar juist naaldhout het belangrijkst voor mossen. Takhout en toppen zijn voor mos geen goed substraat.” (Alterra)
Snelweg voor opruimers
Tuinen kunnen een doorgeefluik vormen voor dier-, plant- en schimmelsoorten, zodat ze van het ene natuurgebied naar het andere kunnen komen. Tuinen vormen dus eigenlijk een soort snelwegen van groen. Nu zijn de afbraakorganismen ontzettend belangrijk voor natuurgebieden (en voor tuinen zoals ik bovenaan al noemde), maar kunnen tuinen ook echt bijdragen als snelweg voor deze groep. Ja, maar wel beperkt. Zo zegt Alterra ook:
“Soorten [geleedpotigen, red.] van late verteringsstadia en vooral van boomholtes in oude, levende bomen zijn veelal weinig mobiel en het meest gevoelig voor [habitat] versnippering. Omdat dood hout van grote stamdiktes zeldzaam is in Nederland, kent deze habitat de meeste zeldzame soorten. […] Voor algemene soorten onder de paddenstoelen en geleedpotigen is dun hout (dunne stammen en takken, waaronder snoeihout) relatief interessant, voor mossen doorgaans niet. […] Daarnaast fungeren [voor mossen, red.] bijna altijd andere substraten als alternatief (stenen, onbedekte bodem, stijlkanten, etc.), maar deze zijn in de Nederlandse bossen zeldzaam.” (Alterra)
Voor zeldzame soorten hoef je het dus niet te doen. Maar de meer algemene soorten zijn nog steeds belangrijk, zowel voor de snelweg van natuurgebied a naar b alsmede om onze eigen tuinen en omgeving te ondersteunen. Zonder deze organismen ontbreekt toch een belangrijke schakel in het afbraakproces van dood hout en ander plantaardig materiaal in tuinen, plantsoenen. En hoe meer variatie aan dood hout in met name stadsgroen, hoe groter ook de variatie aan organismen die ervan kunnen profiteren.
Voedselbron en extra habitat voor tuinroofdieren
En vergeet ook de grote voedselbron voor andere dieren niet! Dood hout is een perfecte plek voor vele beestjes, die dus zelf ook weer gegeten worden. En vergeet het nut van paddenstoelen niet! Niet alleen zijn ze direct betrokken bij de afbraak van dode boomstammen en hout, maar ook later in het proces, op de stoffen die door de afbraak in de bodem terecht komen. Het gaat hier om de voor ons nuttige soorten paddenstoelen en dus niet de voor levend hout schadelijke soorten. De boomstam in mijn eigen tuin heeft inmiddels witte zwammen en vele insecten erop en erin wonen, waarnaar de specht graag komt zoeken. En waar ik in de voortuin steeds mijn snoeihout ‘dump’ heb ik de paddenstoelen van een mycorrhiza-zwam groeien in het najaar!
Dood hout kan prachtig zijn in de tuin
Dik, dun, staand, rozenhout, berkenhout, dennenhout… Allemaal mooie bronnen voor organismen, niet alleen als directe voedingsbron, maar alleen al als habitat. Denk aan een liggende boomstam, een oude stronk laten staan, takkenwalletjes, bergjes van snoeihout in de hoek, hekjes van takken… Een paar voorbeelden uit mijn eigen tuin:
De boomstam vormt hier een mooie achtergrond voor al het groen van de vijver én een geweldige uitbreiding op het habitat voor o.a. amfibieën.
Een bergje dode takken in de voortuin, langs het huis en achter wat fruitstruiken, waar de mycorrhiza bij groeien. Het zit vól met insecten.
Ik ben aan het sparen voor een randje van snoeihout van mijn kornoelje, die ik (na het drogen omdat ik niet wil dat ze weer uitlopen) langs de rand van mijn voortuin in de grond steek. Voor mij ziet dat er mooi uit, het onttrekt de tegeltuin en afvalbakken van de buren aan mijn zicht en werkt als windbreker. En niet te vergeten dat insecten er graag op zitten en spinnen er hun web maken. Zoiets simpels vormt dus al habitat.
* Gebruikte bron Alterra:
Jagers op Akkerhuis, G.A.J.M. e.a. (2005). Dood hout en biodiversiteit: Een literatuurstudie naar het voorkomen van dood hout in de Nederlandse bossen en het belang ervan voor de duuzame instandhouding van geleedpotigen, paddenstoelen en mossen. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1320.
3 reacties op “Biodiversiteit verhogen? Dood hout!”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Hi Iris, In mijn tuin vind je tussen de planten overvloedig houtsnippers als mulch. Het gaat niet om boomschors maar wel degelijk om gehakseld loof- en naaldhout). Niet te geloven hoeveel verschillende soorten paddestoelen ik hierop al gezien heb in het afgelopen najaar. Jammer dat ik paddestoelen ontzettend moeilijk te determineren vind (mijn kennis houdt op bij vliegenzwam 🙂 ). Volgend project is een takkenril met snoeihout en een soort houten afboording voor de ‘mesthoop’.
Hoi Tom,
Ja paddenstoelen determineren vind ik ook lastig. De bomendoders herken ik gelukkig wel, dat zijn meestal de belangrijkste. Met alle andere die spontaan opkomen ben ik gewoon blij! En as je ze nog eens geïdentificeerd wilt hebben dan ken ik wel iemand die ze als hobby fotografeert.
Pingback: Bijna 2017! Terugblik op mijn blog in 2016 | Iris' Garden Ecology