Ecologisch tuinieren: bodem en bemesting
Dit artikel is de zesde uit een reeks artikelen, verschenen in De Nieuwe Stek van september/oktober 2014, het ledenblad van de afdeling Midden-Kennemerland van Groei & Bloei.
Snel, makkelijk en goedkoop testen hoe goed uw tuingrond is? Graaf een stukje af en kijk hoeveel regenwormen u tegenkomt. Hoe meer, hoe beter de kwaliteit van de grond. Want goede en gezonde tuingrond zit vol leven. En het grootste deel van de bodemdiertjes, bacteriën en schimmels verbetert de structuur, vergroot de beschikbaarheid van voedingsstoffen en beschermt planten tegen ziektes en aanvallers. Bovendien kunnen schadelijke organismen weinig schade veroorzaken dankzij de felle concurrentie. Een bodem vol leven zorgt dus voor sterke, gezonde planten.
Een bodem vol leven, dat is de belangrijkste voorwaarde voor een geslaagde (ecologische) tuin. Om dat voor elkaar te krijgen zijn er drie dingen nodig. Ten eerste: gebruik geen kunstmest, insecticiden of herbiciden. Deze middelen vergiftigen langzaam de bodem, het water en de planten en zo ook alle beestjes die er leven. En ja, ook kunstmest hoort hierbij. Kunstmest is een zout, dus bij iedere toevoeging maakt u de grond zouter. Dat maakt het moeilijker voor planten (en ander bodemleven) om voedsel en water op te nemen. Dat kost ze energie, die we liever hebben in hun groei en weerstand.
Ten tweede: gebruik compost. Dat is geweldig voor de bodem en de beste vorm van bemesting in een (ecologische) tuin. Alle voeding die een plant nodig heeft zit in erin. En die nuttige bodemdiertjes breken het in de bodem nog verder af, waardoor de moeilijkere voedingsstoffen ook vrij komen. Met compost stimuleert u dus ál het bodemleven en niet alleen de planten. Het bevat ook nog sporen van nuttige bacteriën en schimmels, waarmee het de groei van die organismen bevordert boven die van schadelijke. En ook niet onbelangrijk: compost verbetert het vermogen van de grond om water en voedingsstoffen vast te houden –dit in tegenstelling tot kunstmest. Gedroogde mest kan ook, maar bevordert vooral bladgroei en kan dus beter aanvullend gebruikt worden.
En ten derde: mulch! Mulch is een bodembedekkende laag tussen planten. Dat is heel handig, want kale aarde droogt veel sneller uit en wisselt meer in temperatuur. Bijkomende voordelen: insecten zoals lieveheersbeestjes schuilen en overwinteren in de laag en onkruid krijgt minder kans. Mulch kan van alles zijn: compost, houtsnippers, snoeimateriaal, karton of groenbemesters. Uitgevallen bloesem en bladeren zijn helemaal goed, ze bevatten niet alleen voeding maar bevorderen ook nog goede schimmels. En voor mensen met een slakkenprobleem is het nuttig om de laag in het voorjaar te verversen, zodat slakkeneitjes makkelijker op te sporen zijn.
Een gezonde bodem zit dus vol met leven. Alle beestjes horen erbij. Want alleen samen zorgen ze voor een gezonde tuin!
Iris Veltman (milieukundige)
Iris' Garden Ecology 
Hi Iris, ik heb een vraagje over bloembakken met eenjarigen of vaste planten? Hoe zorg je er best voor dat de grond in die bakken in optimale conditie blijft zodat je niet elk seizoen milieu-onvriendelijke en dure potgrond moet kopen? Kan je potgrond op één of andere manier hergebruiken? Zijn er goeie alternatieven? Misschien wel leuk om eens een artikel aan te wijden. Ik heb heelm wat vaste kruiden in bloembakken staan en vraag me af hoe vaak je de potgrond best vernieuwt of meer algemeen, op welke manier je de kruiden zo lang mogelijk in de pot kan houden.
Hoi Tom, dat is een goed idee, daar zal ik ook eens een post over schrijven. Ik gebruik voor mijn vaste potplanten altijd (zelfgemaakte) vloeibare mest en ik ben aan het experimenteren met onderbegroeiing bij grotere planten.
Bedankt Iris dat zou ik interessant vinden. Ik vind daar precies niet zo heel veel info over op het net. Klassieke potgrond, meestal bekomen door afgraving van waardevolle veen- en turfgebieden, is zeker niet ecologisch te noemen. ik weet dat bladaarde een goed alternatief zou kunnen zijn om zelf potgrond te maken, maar daar kan ik momenteel nog niet aankomen of ook nog niet zelf maken want heb nog veel te weinig bomen en struiken in mijn nog kale tuin. Ga hier zo snel mogelijk verandering in brengen. 🙂
Hoi Iris,
Over een klein halfjaar verhuizen we naar een nieuwbouwhuis. De tuin zal vanwege het zware materieel dat er overheen heeft gereden worden afgegraven. Nou lees ik veel dat je er daarna een laag bemeste tuinaarde op moet doen. Wij willen graag een zo natuurlijk mogelijke tuin. Is dat dat wel wijsheid aangezien veel planten liever op wat armere grond groeien? Heb jij misschien tips of advies voor ons?
Hartelijke groet
Afkenel Torenvlied Landsheer
Het ligt eraan wat voor beplanting je wilt, voor zowel kale grond als voedselrijke grond zijn er wilde planten die het daarop goed doen. Op voedselrijke grond zijn dat vaker bosachtige, struikachtige of ruigte-soorten. Bij open landschap, denk aan bloemenweides, is de grond vaker (vrij) arm en kaal. Vooral de planten van die arme grond, zeker stikstofarme grond zijn juist heel aantrekkelijk voor allerlei insecten, waaronder bijen. Omdat de meeste tuiniers tuinplanten willen die vaker bij voedselrijke grond horen, wordt tuinaarde aangeraden. Als je juist een bloemenweide voor de biodiversiteit wilt is tuinaarde te voedselrijk.
Mocht je dat laatste willen dan hangt dat af van wat voor grond je hebt (voedselrijk/arm). Vooral een donkere kleur geeft aan dat het voedselrijker is, maar ik verwacht niet dat dat bij een nieuwbouwhuis zo is. Voor bouwprojecten wordt vaak een nieuwe laag grond (zand) aangebracht waarop gebouwd wordt, waarop later een dunne laag tuinaarde wordt gestort. Je zou kunnen overwegen de grond niet te laten afgraven (mits mogelijk) en deze eenmalig met een frees los te maken om er daarna een bloemenweide-mengsel in te zaaien. Dat kan goed voor kale grond, Cruydt-Hoeck heeft hier geschikte zaadmengsels voor en ook een hele pagina met uitleg: https://www.cruydthoeck.nl/tuinen/aan-de-slag/hoe-leg-ik-een-bloemenweide-in-mijn-tuin-aan/ Als je zo’n bloemenweide hebt moet je wel het maaisel afvoeren, anders wordt het op den duur alsnog voedselrijk.
Als het geen optie is om niet af te graven, kijk dan of het mogelijk is tuinaarde te mengen met zand. Je kunt bij bij Cruydt-Hoeck ook bloemenmengsels vinden voor iets voedselrijkere plekken. Zaai de kale grond wel z.s.m. in, anders doet de natuur het voor je met planten die je misschien niet makkelijk meer kwijtraakt. Succes en veel plezier met je nieuwe huis!