Eten kweken hoeft niet lelijk te zijn!
Eten kweken zonder af te doen aan de sierwaarde van de tuin. Het kan!
De meeste mensen denken bij eten kweken aan de moestuin: laag en open, rijen met dezelfde planten, kale aarde en een armoedig stuk grond in de winter. Persoonlijk denk ik bij moestuinieren ook pff, wat een werk, maar daarop ga ik een andere keer in.
Maar zo hoeft het helemaal niet te zijn. Kijk maar naar de foto’s: beide zijn van mijn eigen eetbare tuin. Op de foto hiernaast staat zelfs hét stuk in mijn tuin waar ik de meeste eetbare planten heb staan. En dat zijn er verrassend veel: twee fruitbomen (appel en mispel), twee fruitstruiken (kruisbes en aalbes), rabarber, kardoen, boomuien (deze plant kweekt uien op een stokje), pronkbonen, aardaker (eetbare knollen), rankspinazie, meerjarige broccoli’s, knoflook, bieslook, bergbonenkruid, salie, tijm, rozemarijn, een- en tweejarige kruiden en eetbare bloemen. En dit jaar komen er nog bosaardbei, daslook, framboos, mitsuba en Indianenaardappel (Apios americana) bij. Daarnaast staan er ook nog wat sierplanten in voor extra kleur. En dat op een stuk van 2,5 m².
Aanpak
Bij moestuinieren worden meestal bedden aangelegd van dezelfde eenjarige plant. Fruitbomen en -struiken staan dan apart. In plaats daarvan kunt u deze planten in een border combineren; daardoor krijgt de border hoogte en variatie en wordt daardoor een stuk aantrekkelijker. Bovendien is dit beter voor het milieu: u verstoord de bodem minder, er is meer afwisseling waardoor plagen minder makkelijk kunnen verspreiden en de planten kunnen elkaar versterken (Permacultuur -ook hierover later meer).
De truc is het opbouwen van de beplanting in lagen (zie het piramide-diagram). Dit komt overeen met de normale beplanting van een border, waarbij de hoogste planten (de bomen) achterin staan, dan de struiken, dan de kruidachtige planten (dit zijn de meeste eenjarige en vaste planten die in de winter bovengronds afsterven) en helemaal vooraan bodembedekkers. Zo krijgen alle planten zon en zijn ze goed te zien.
De gelaagde manier van beplanting komt overeen met de opbouw van plantengroepen in de natuur en is een kenmerk van Permacultuur. Overigens, met bomen bedoel ik niet per definitie reuzen van 10 meter hoog, ik heb zelf een spilvorm appel van net 2 meter.
Het ontwerp
Heel makkelijk is natuurlijk om de plantlagen in rijen voor elkaar te zetten. Mooier wordt een border echter als de hoogte een beetje verspringt. Zoek bijvoorbeeld een plaatje van een borderontwerp dat u mooi vindt en dat in uw beoogde stukje zou passen -of maak er zelf een als u weet hoe dit moet. Kijk dan of u de boom (als die erin staat natuurlijk) in het plaatje zou kunnen vervangen door een die eetbare vruchten geeft, de struiken door struiken met iets eetbaars en de sierplanten door meerjarige en eenjarige groenten en kruiden. Eenjarigen kunt u het beste vooraan direct achter de bodembedekkers zetten, zodat u er makkelijk bij kan. Een rij van dezelfde bodembedekkers voorin de border houdt onkruid tegen en schept eenheid. Ikzelf gebruik graag kruiptijm, maar bijvoorbeeld bosaardbei, gewone aardbei, randen van bieslook of laagblijvende peultjes kunnen ook. Nog meer planten kunt u kwijt als u direct onder de bomen en struiken schaduw-prefererende bodembedekkers laat groeien (zoals daslook) en als u de bomen laat begroeien door eetbare klimmers (bijvoorbeeld pronkboon).
U kunt ook een mooie eetbare border maken zonder bomen en zelfs zonder bomen én struiken, maar bedenk wel dat de aanwezigheid van hoogte (en vooral de variatie) een tuin aantrekkelijk maakt. Ik heb zelf mijn voortuin op deze manier ingericht: de grootste planten zijn over het algemeen struiken tot 1 meter hoog. Opnieuw geldt dan dat de border globaal van hoog naar laag afvloeit.
Aanvullende tips
U kunt de border nog mooier maken door:
- soorten af te wisselen (dus niet een rij van alleen maar aalbessenstruiken maar bijvoorbeeld om en om met iets anders zoals rozemarijn en rabarber),
- mooie bloeiende planten of planten met een mooie bladstructuur tussen de eetbare gewassen te zetten,
- te kiezen voor extra decoratieve varianten zoals rode boerenkool en gekleurde snijbieten,
- veel meerjarige planten; dan is de tijd korter dat u tegen kale grond aankijkt -en die planten zijn er zat, hou dit blog in de gaten!
Kijk dus eens met een andere blik naar uw borders en/of moestuin. Monoculturen in rijen geplant zijn lekker efficiënt voor de agrarische industrie maar in de tuin willen we meestal toch tegen iets moois aankijken.
10 reacties op “Eten kweken hoeft niet lelijk te zijn!”
Laat een reactie achter op Tom Reactie annuleren
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Hi Iris, je hebt me overtuigd. 🙂 Eetbare planten kweken kwam tot nu toe niet in me op, ook al ben ik volop bezig met het realiseren van m’n tuinplannen. Ik verafschuw het klassieke moestuinieren! Heb het enkele jaren geprobeerd en het was me echt het werk niet waard. Vreselijk die klassieke moestuin om plagen en vooral onkruid onder controle te houden. Dankzij jou ga ik toch zeker wat eetbare dingen in m’n tuinplan verwerken: bosaardbei en daslook als bodembedekker onder bomen en struiken, krentenboompjes (amelanchier lamarckii), aalbes en kruisbes,… Kruiden in pot heb ik al en ook zilverbes (elaeagnus) boompjes heb ik dit jaar in de voortuin geplant.
Jippie! Daar doe ik het voor. Leuk dat je mij zo op de hoogte houdt.
Hi Iris, zou je raad eens willen vragen. Langs het atelier in onze achtertuin heb ik een smalle strook (redelijk verborgen, halfschaduw tot zon maar wel volle middagzon in de zomer) van 8 meter op 1,5 meter waar ik graag een gemengd kleinfruithaagje zou willen planten om van te snoepen. Ik dacht alvast aan rode en witte aalbes, rode en witte kruisbes en daaronder bosaardbei als bodembedekker. Enkele vraagjes waar jij me misschien mee zou kunnen helpen: 1. Zou ik gewoon de struikjes planten of aan gespannen draden kweken? 2. Welke plantafstand hanteer ik best? 3. Heb jij nog tips voor andere kleinfruitsoorten die ik erin zou kunnen verwerken (Amerikaanse blauwbes? Jostabes? Zwarte bes? Wat zou jij me aanraden om een zo divers mogelijke smulhaag te verkrijgen? Bedankt alvast!
Hoi Tom,
Ik zou een plantafstand hanteren van ten minste 1 meter, bij de aalbessen 1,5 en misschien nog iets meer zodat de bodembedekkers eronder meer zon krijgen en dan heb je meer keuze. Ik zou ze wel proberen te leiden met draad, ze kunnen anders vrij breed worden. Jostabes is ook een goede, zwarte bes krijgt misschien net te weinig zon (moeilijk inschatten zo). Hoe lang krijgt het stuk zon in de zomer? Vanaf 8 uur (zeker met warme muur erachter) is het al geschikt voor appels (leivorm of bijv. Minitree) en leivorm peren en dan ook voor zwarte bes. Blauwe bessen zou ik niet doen, die hebben zuurdere grond nodig en de andere soorten juist niet. Wat je in halfschaduw zou kunnen proberen zijn honingbes (twee soorten aanplanten ivm kruisbestuiving), braam/frambozen of -hybriden (bijvoorbeeld tayberry, groeit minder rommelig) of wijnbes, bottelroos (hondsroos kan, is beter te leiden, maar rosa rugosa ‘Dagmar Hastrup’ heeft betere bottels, kunnen beide wel uitspreiden via wortelstokken). Als je niet alles leidt en als een soort haagje wilt snoeien zijn er meer soorten geschikt (meidoorn bijvoorbeeld). Ik hoop dat je hier wat aan hebt!
Bosaardbei zou ik aanvullen met kruiden om het geheel wat sterker te maken (alleen bosaardbei kan minder sterk zijn omdat het sneller wordt opgegeten, variatie trekt meer nuttige insecten). Zoals dovenetel, bieslook, daslook of lavas. Ik zou ook leden vd schermbloemenfamilie aanplanten (lavas is er een maar bloeit zelden) peterselie mits je m laat bloeien bijvoorbeeld, of karwijselie: niet eetbaar, wel mooi en diep wortelend, goede buur). En composieten: zonnebloemen, duizendblad ed – hoeft niet per se in de haag maar deze plantenfamilies trekken veel roofinsecten met hun bloemen.
Super bedankt voor je tips Iris! Ik denk dat ik ga leiden om het geheel smal genoeg te houden. Dan horen framboos en doornloze braam ook tot de mogelijkheden. Ga zeker jostabes, honingbes, tayberry,… eens onder de loep nemen want die zijn mij nog onbekend. 🙂 Voor de onderbeplanting ga ik inderdaad voor wat variatie zorgen. Zag net je artikel ‘eetbare bodembedekkers’ dus daar ga ik ook heel wat inspiratie in vinden. 🙂 Bosaardbeitjes gaan er toch zeker voldoende in staan want die zijn echt overheerlijk! Nogmaals bedankt voor je snelle en uitgebreide antwoord daar heb ik heel wat aan.
Hi iris, nog een vraagje ivm kleinfruit, meer bepaald frambozen en bramen. Zijn er ecologische manieren om te vermijden dat plagen als de frambozenkever (waarvan de larven in de vruchten zitten) je hele frambozen – of bramenoogst naar de knoppen helpen? Frambozen zijn overheerlijk, maar helaas zitten de particuliere frambozen vaak vol met beestjes en dat vind ik niet zo smakelijk eigenlijk.
Hoi Tom, niet te veel van één soort neerzetten (en niet direct naast elkaar). Variëren in (juist) de bodembedekkers (braam/framboos zijn roosachtigen/bosaardbei ook, naar ik weet zijn deze ook het meest kwetsbaar) en schermbloemenfamilie en composieten toevoegen verhoogd de diversiteit aan dieren die het stuk trekt, waar vooral roofinsecten en spinnen van profiteren.
Merci Iris dan ga ik de struiken aan de draad voldoende afwisselen en zorgen voor een zo divers mogelijke onderbeplanting. Wederom bedankt voor je goeie raad.
Graag gedaan!