Ken de gezondheidsrisico’s van tuinieren!

Een lijstje! Want er zijn een paar risico’s die u loopt bij het tuinieren. Dat geldt ook voor het eten van voedsel dat u zelf heeft gekweekt of wild heeft geplukt, maar meestal geldt dat net zo goed voor gekocht voedsel. Gelukkig kunt u zichzelf en uw kinderen zich hier goed tegen beschermen, maar daarvoor moet u wel weten waar u op moet letten.

Ik vertel dit niet om u bang te maken, echt niet. Angst is ook niet nodig, want de kans dat u een van deze gevaren oploopt is klein en als u de gevaren kent, is de kans op problemen nog veel kleiner (anders zijn de gevolgen van bodemverontreiniging, maar dat leest u zo). Hieronder heb ik een lijst opgesteld van de grootste gevaren (vergiftiging door het eten van giftige planten en allergieën daargelaten). Deze heb ik gemaakt met de kennis die ik via mijn opleiding en werk heb opgedaan en met de bronnen die ik onderin heb genoemd.

Het algemene advies is: was voedsel altijd goed, draag handschoenen en beschermende kleding, was de handen zorgvuldig na contact met tuinaarde (ook als u handschoenen aanhad want deze zijn meestal niet helemaal betrouwbaar afgesloten) en pas op met wonden, vooral op de handen. Dat geldt ook voor hele kleine wondjes: een krasje of scheurtje in de huid kan genoeg zijn om besmetting op te lopen. Vandaar ook weer: handschoenen. En pas op met kinderen die alles in hun mond steken zoals vervuilde aarde en ongewassen voedsel.

Bodemverontreiniging	Veroorzaker: schadelijke stoffen.Risico: algemeen, bij het eten van voedsel verbouwd op verontreinigde grond.Oplopen: door het eten van voedsel verbouwd op verontreinigde grond. Het gaat hier meestal niet om acute problemen maar het overschrijden van bepaalde concentraties van o.a. zware metalen in het voedsel, waardoor zeker na langdurig gebruik een grotere kans bestaat op ziekten. Vooral groenten (en indirect vlees) zijn dan verdacht, fruit en noten nemen de verontreinigende stoffen meestal minder op. Preventie (tuingericht): Het gaat om o.a. zware metalen, PAX en oliën, die meestal door historisch bodemgebruik in de grond terecht zijn gekomen. Bijvoorbeeld als op een locatie eerder een tankstation stond. Maar meestal zijn er geen of te weinig bodemanalyses verricht om met zekerheid te kunnen zeggen of een plek verontreinigd is. In dat geval wordt een locatie als verdacht of onverdacht aangemerkt. Als bekend is dat er op een locatie in het verleden dingen zijn gebeurd die mogelijk tot verontreiniging hebben geleid, dan wordt deze locatie aangemerkt als verdacht. Controleer voorafgaand aan de start van het eten kweken altijd de bodemkwaliteitskaart van de gemeente: hierop staan verdachte en niet verdachte gebieden aangegeven. Lees ook goed de bijbehorende beschrijving; geel hoeft niet te betekenen dat een locatie verdacht is. Zoek naar bodem- en moestuinieren- informatie van het gebied bij de gemeente. Als u verontreinigde tuingrond heeft en u wilt toch graag voedsel kweken, dan zit er niets anders op dan dit in bakken te doen. Verhoogde borders kunnen ook, maar dan moet u wel zorgen dat de schone grond niet in verbinding staat met de verontreinigde grond. Overigens, van de meeste tuinen is de opbrengst niet hoog genoeg om bij lichte verontreiniging een echt probleem te vormen, maar zeker als iemand voor het grotendeel van diens maaltijden van het eigen land eet, dan kan dit wel gevaarlijk zijn. [1]
Vossenlintworm	Veroorzaker: parasiet.Risico: mensen in gebieden met besmette vossen, in Nederland nog alleen in zuid-Limburg en oost-Groningen.Oplopen: parasiet komt via ontlasting van besmette vossen, honden, katten en knaagdieren in de bodem. Opname vervolgens door eten van besmette, ongekookte plantdelen. Het risico ligt vooral bij plantdelen die dicht bij de grond of hiermee in contact zijn zoals bessen, wilde paddestoelen, valfruit (zoals appels) of groenten. Ook via het werken met aarde kan de parasiet worden opgenomen. Preventie (tuingericht): kook het voedsel, eet geen bessen die laag bij de grond hangen of wat op de grond ligt. [2] [3]
Botulisme	Veroorzaker: bacterie.Risico: algemeen, groter risico voor baby’s,Oplopen: wecken, eten besmet voedsel of besmette honing, via wonden (ook hele kleintjes). Preventie (tuingericht): eet of verwerk voedsel vers, verhitten van voedsel, groenten niet wecken –fruit wel, want fruit geeft zuren af waar de bacterie niet van houdt. Wecken geeft namelijk goede omstandigheden voor de bacterie om te groeien; door eerst te verwarmen gaan wel de aanwezige bacteriën dood maar niet hun sporen en die worden dan juist geactiveerd. Door het voedsel vervolgens in te maken en te laten staan kunnen die weer groeien. [4] [5]
Salmonella	Veroorzaker: bacterie.Risico: algemeen, groter risico voor zwangere vrouwen, kinderen jonger dan 5 jaar, mensen met verminderde weerstand en bejaarden.Oplopen: via de mond. De bacterie zit van nature in de grond, maar kippenvlees, varkensvlees, kippenuitwerpselen, ongekookte eieren en eierschalen geven een groter risico (hoewel de kans dat u een besmet ei krijgt of koopt, klein is). Preventie (tuingericht): draag handschoenen, was handen altijd na afloop en was ook eieren (gekocht, gekregen of zelf geraapt) met schaal en al grondig. Eet geen rauwe eieren. De eierschalen kunnen geen kwaad in de compost; dit zit zo vol met (goede) bacteriën dat eventuele aanwezige salmonella op een eierschaal niet kan verspreiden. En dan nog is de hoeveelheid eierschalen heel klein ten opzichte van de rest van de compost en is de kans klein dat een van die eierschalen besmet is. [6] [7] [8]
Toxoplasmose	Veroorzaker: parasiet.Risico: gevaarlijk voor m.n. zwangere vrouwen en kinderen jonger dan 5 jaar, mensen met verminderde weerstand en bejaarden.Oplopen: via de mond; door het wroeten in aarde of kattenbak en dan niet goed de handen wassen, of het eten van rauwe groenten en vlees (algemeen). Ook via wonden (ook hele kleintjes). Preventie (tuingericht): draag handschoenen bij rommelen in tuin, nadien goed handen wassen; verse groenten (uit tuin maar ook winkel) goed wassen vooral als deze rauw gegeten worden en dan niet vergeten ook de eigen handen goed te wassen. [9] [10]
Tetanus	Veroorzaker: bacterie.Risico: algemeen.Oplopen: via wonden (ook hele kleintjes). Preventie (tuingericht): draag handschoenen en lange kleding bij het werken in de tuin (beste spijkerstof en dergelijke dikkere stoffen). Desinfecteer wonden direct en zorg dat er vervolgens geen vuil meer in komt. Pas extra op met roestige materialen en doorns; deze hebben een verhoogde kans om de tetanusveroorzakende bacterie te dragen. Kinderen worden standaard ingeënt tegen tetanus, maar volwassenen hebben een herhalende inenting nodig om immuun te blijven. Meestal krijgt een volwassene standaard een tetanusprik als deze een wond heeft opgelopen. [11]