Tuinkompas: wat kun je doen met welke tuinrichting?

Van alle tuinen en hoeken is wel wat (nuttigs) te maken, als je niet alleen kijkt naar wat je wílt maar ook naar de mogelijkheden van wat je hebt.

Dit tuinkompas maakte ik voor een lezing die ik afgelopen week gaf in Holten. Ik wilde ermee laten zien dat je met alle richtingen waarin een tuin ligt, wel wat leuks of nuttigs kunt doen én wat de beste plek is voor een aantal verschillende elementen. Natuurlijk kan een hoek met harde wind of een grote boom of gebouw in de route van de zon dit beïnvloeden, dus zie het meer als een globaal overzicht en als inspiratie om zelf met je tuin aan de slag te gaan. Daarom leek het me een leuke om ook hier te delen.

Die lastige plek, wat heeft die voor eigenschappen? En in plaats van focussen op wat er níet kan: wat kan er juist wél? Kun je daar iets van maken waar je wél blij mee bent, of wat aan hebt? Hier een paar eigenschappen van de verschillende richtingen en ideeën voor wat je ermee kunt doen.

Zuidoost

Deze hoek vangt vaak de ochtendzon; niet zo warm en lekker in het voorjaar en ook de lekkerste tijd om te zitten op een warme ’s zomerse dag. Hier loop je minder gevaar op huidverbranding.

Ideaal voor een:

• Ochtendzitje: dit kan een tafeltje en stoel zijn als je graag buiten ontbijt, maar vooral als je niet vaak verwacht er te zitten kan het ook een veel minder permanent plekje zijn. Denk aan bijvoorbeeld simpelweg een klein bankje of een stoeltje in het gras of een laagbegroeide border, of zelfs een campingstoel die je er alleen neerzet op het moment dat het zonnetje schijnt. Zo kijk je de rest van de tijd uit op de planten.
• Insectenhotel: de kans is het grootst dat je bijen in je hotel krijgt, als deze met de openingen van de nesten ongeveer richting het zuid(zuid)oosten gedraaid staat en een deel van de dag wat directe zon vangt.
• Vijver: waterplanten krijgen graag zon, maar als het ’s zomers heet is en de zon schijnt veel, dan warmt het water des te sneller op naarmate het meer direct zonlicht krijgt. Je krijgt dan sneller last van algen en een slechte waterkwaliteit. De zon is minder warm in de richting van het zuidoosten, dus als een vijver in deze hoek ligt krijgt deze toch zon maar warmt deze ook minder snel op.

Zuidwest

Als de zon ’s middags naar deze hoek draait, dan is hij op z’n warmst. Ideaal voor mensen, planten én dieren die van veel warmte en zon houden. Het westen is op veel plekken in Nederland wel de richting waaruit ook storm kan komen – dus zorg bijvoorbeeld voor een goede haag als windkering (die doen dat beter dan een muur of schutting!)

Ideaal voor een:

• Moestuin: de meeste groente- en fruitplanten (zoals sla en aardbeien) leveren meer op naarmate ze meer zon en warmte krijgen. De grond droogt hier wel sneller uit door diezelfde factoren, dus zorg ook goed voor de bodem en voor bijvoorbeeld een regenton vlakbij.
• Fruitbomen: net als voor moestuinplanten geldt voor de meeste fruitbomen dat ze meer produceren naarmate ze meer zon en warmte krijgen. Fruit rijpt beter. In deze warme hoek hebben ze ook minder kans dat hun bloesem vroeg in het voorjaar bevriest. Ze kunnen overigens ook in de westhoek liggen; ’s zomers maakt de zon een grotere boog door de lucht en gaat pas in het noordwesten onder, waardoor ook de westhoek nog heel veel zon krijgt. In mijn tuin groeit er o.a. een appel op het noordwesten, die zo nog steeds genoeg zon krijgt voor een prima productie.
• Insectenborder: insecten zijn koudbloedig, dus ze zich moeten opladen aan de warmte van de zon. Dat doen ze het liefste tegelijk met al het andere werk op hun to do-list, zoals eten verzamelen en een partner zoeken. Een border met insectenplanten in de warme, zonnige zuidwest-hoek trekt dus veel meer insecten dan een op het zuidoosten. Vooral de middag- en namiddagzon zijn ideaal voor insecten.

Noordwest

Deze hoek is, vooral in het voorjaar, koeler dan de zuidwest-hoek maar vangt in de zomer nog steeds aardig wat zon. Je kunt dus nog steeds zonaanbiddende planten in deze hoek kwijt, alleen komen ze wat later in het voorjaar op gang dan de planten in zuid en zuidwest. Storm kan ook uit deze hoek komen.

Ideaal voor een:

• Bosrandtuin: een haag of struiken filteren harde wind en veel bosrandplanten houden van deze hoek, omdat die wat luwer is en ze toch nog warme zon krijgen. Er zijn heel wat mooie soorten voor deze zon/halfschaduwkant, zoals vingerhoedskruid.
• Voedselbos(je): uit eigen ervaring kan ik zeggen dat deze hoek prima werkt voor een hoop minder-traditionele voedselplanten. Ik heb zelf een klein voedselbosje in mijn tuin op het noordwesten. Veel bessenstruiken doen het prima in deze hoek en eetbare bosrand- en bosbodemplanten (zoals look-zonder-look en zwartmoeskervel) doen het hier, ook met dat kleinere beetje (warme) zon, goed! Dus als je eetbare planten wilt, kan dat prima hier.
• Eettafel: deze hoek is goed voor een eettafel, als je graag in de zomer ’s avonds buiten eet.

Noordoost

Dit is een koude hoek. Er komt weinig tot geen zon en als het vriest, komt die koude wind vrijwel altijd uit deze hoek. En slakken zijn hier ook vaker een probleem. Je hebt minder keuze, toch kun je hier ook nog veel mee!

Ideaal voor een:

• Schaduwzitje: je maakt er misschien weinig gebruik van (tenzij je niet van warmte houdt, dan is dit ideaal!) maar met klimaatverandering en oplopende temperaturen is zo’n hoek ineens heel fijn om af te koelen. Als je verwacht er niet vaak gebruik van te maken, zorg dan in ieder geval voor een plekje waar je een tijdelijke (camping)stoel kunt neerzetten, bijvoorbeeld in lage beplanting.
• Composthoop: die heeft het liefste geen directe zon, dus deze hoek is perfect!
• Bosplanten: je hebt minder keuze, maar ook voor de volle schaduw zijn er goede planten (waar slakken niet van houden). Denk bijvoorbeeld aan akelei, kruipend zenegroen, longkruid en varens.
• Voedselbos-planten: als je graag voedsel kweekt, dan heb je hier minder keuze. Maar er zíjn eetbare soorten die het hier goed doen. Wat dacht je van een knot- of leiversie van een linde? De blaadjes zijn eetbaar en in de schaduw groeit ‘ie minder hard. Zilverbes doet het ook goed in volle schaduw en zelfs vijg – alleen geldt ook hier, hoe meer zon, hoe meer opbrengst. Of plant Roomse kervel, die heeft geen probleem met schaduw.
• Mos: gras doet het hier minder goed, maar mos is ook groen…
• Kinderspeelhoek: het noordoosten en het zuidoosten zijn goede plekken voor kinderen om te spelen. Ze verbranden hier niet snel en met bewegen krijgen ze het zo warm 😉