Mijn 10 favoriete diepe wortelaars
Planten met diepe wortels zijn heel nuttig in je tuin. Dat hoef ik mensen die met permacultuur werken vast niet te vertellen. Maar nee: smeerwortel staat voor de verandering eens niet op 1, 2, 3 en 10 😉
Oef! Ik besef me sinds kort dat ik nooit een lijstje met diepe wortelaars heb gemaakt. Dat terwijl ze zo nuttig zijn: ze pompen voedingsstoffen uit diep in de grond omhoog naar hun bladeren. Als ze afsterven of hun bladeren laten vallen (lees: als je de bladeren afknipt/afscheurt en op de grond tussen je planten gooit) dan komen die voedingsstoffen vrij voor de bodemorganismen en de andere planten. Vandaar dat ik ze mineralen-pompen noem, of grondstoffenpompen, maar ze heten ook wel dynamisch accumuleerders. Ze verbeteren ook nog eens de bodemstructuur.
Nu is dé plant die vaak wordt neergezet om deze functie te vervullen bijna steevast smeerwortel. Jongens, er zijn nog zoveel meer planten, die soms nuttiger en in heel wat gevallen passender zijn! Dus dit lijstje bevat expres een keer níet de smeerwortel.
1. Kardoen – Cynara cardunculus
Kardoen is een forse plant die het beste groeit in de volle zon op een vochtige, voedselarme tot voedselrijke grond. In tegenstelling tot bij de artisjok eet je bij deze de bladeren, die het lekkerste zijn onder een bleekpot vandaan (want minder bitter). Tevens is dit (toevallig?) de eerste uit de composietenfamilie in dit lijstje. Nee, dat is waarschijnlijk niet toevallig. Composieten trekken veel insecten aan, daar ben ik fan van. En kardoen doet die reputatie met zijn prachtige paarse, distelachtige bloemen eer aan.
2. Lavas – Levisticum officinale
Een schermbloemige, die in het Nederlandse klimaat helaas niet vaak bloeit. Toch verdient deze een plekje op de lijst. Je zou het niet zeggen als je het kleine plantje aanschaft, maar lavas kan hoog groeien. Als die wortels de diepte in kunnen, dan schiet de plant omhoog. Hij groeit op voedzame grond in de zon, maar ook in de schaduw – vandaar dat die zijn plek op deze lijst wel verdient heeft. Het heet ook wel eens maggikruid, en dat vertelt je gelijk over zijn gebruik: een klein beetje blad is al een enorme smaakmaker in mening hartig gerecht.
3. Wilde cichorei – Cichorium intybus
Zo’n prachtige plant, deze, die zich door mijn voortuin uitzaait. Omdat het een vaste plant is, komen er ieder jaar meer van de felle blauwe bloemen in mijn tuin. Ik vind het prachtig, zeker in combinatie met het geel van de teunisbloem (die zich ook door mijn voortuin weeft). Hij bloeit vanaf de zomer, vaak tot in de herfst. Van de wortel kun je koffievervanger maken, de bladeren kun je eten (minder bitter tijdens/na de bloei) en de bloemblaadjes versieren hier geregeld gerechten. Wilde cichorei is niet kieskeurig qua plek: droog of vochtig, voedselarm of voedselrijker, het is prima, zolang het in de zon is. Bovendien komen er allerlei (roof)insecten op af, want hé, weer een composiet!
4. Mierikswortel – Armoracia rusticana
Een plant voor vochtige, voedselrijke halfschaduw: mierikswortel. Vooral op stikstofrijke grond wil deze gaan; hij kan dan flink gaan uitbreiden. Als je er genoeg van eet hoeft dat niet per se een probleem te zijn. Nee, ik bedoel niet dat je maar op die scherpe wortel moet gaan knagen. De bladeren zijn ook eetbaar en hebben een subtielere smaak dan de wortel. Door veel van de wortels te oogsten voorkom je dat de plant al te snel uitbreidt.
5. Bloedzuring – Rumex sanguineus
De blaadjes van deze plant hebben een fris zuurtje en, niet te vergeten, decoratief rode nerven. Perfect voor in salades, maar bij mij belandt deze ook vaak samen met ander groen onder de staafmixer. Evenals de tuinzuring, trouwens, die is ook prima. Groeit goed in halfschaduw maar ook in diepe schaduw, op redelijk tot voedselrijke grond, het liefst vochtig.
6. Teunisbloem (middelste) – Oenothera biennis
Deze tweejarige plant zaait zich al jaren uit in mijn voortuin. Daar geniet ik van. De gele toortsen van bloemen trekken insecten aan én zijn eetbaar, net als de zaden, de bladeren en zelfs de wortel. Als je een droge tuin met arme grond hebt, dan is dit een dankbare plant. Zelfs op voedselrijkere grond doet deze teunisbloem het overigens alsnog prima. Zand of klei maakt niet uit.
7. Rode klaver – Trifolium pratense
Tja, daar is ‘ie weer. Rode klaver verschijnt in nogal wat van mijn lijstjes, ik weet het. Hij is zo veelzijdig! Hij heeft diepe wortels, is een stikstoffixeerder, de bladeren, bloemen en zaden zijn eetbaar én hij trekt hordes insecten (en zelfs bosmuizen en vogels). Groeit het beste op zonnige, droge tot vrij natte grond. Voedselarm of voedselrijk maakt weinig uit. Verdraagt ook aardig schaduw, maar bij volle schaduw verdwijnt deze langzaam. Dat hoeft niet erg te zijn: het is een goede plant om in de gaten tussen je jonge aanplant te zaaien, zodat de klaver de bodem bedenkt en verbetert en verdwijnt als ze groot worden.
8. Rabarber – Rheum rhabarbarum
Deze groente maakt diepe wortels én is, met de grote bladeren, erg decoratief. Groeit goed in zon en in halfschaduw, in vrij droge tot behoorlijk natte grond, in matig voedselrijk tot voedselrijke grond. Combineert goed met fruitbomen. Die met roze stengels zijn vaak beter van smaakt dan die met voornamelijk groene stelen. Eigenlijk weet ik niet wat ik er verder nog over moet zeggen: het is gewoon een fijne plant.
9. Paardenbloem – Taraxacum officinale
Nee, geen onkruid: een superplant. Tuinplant van 2020 (ik herhaal het gewoon net zo lang tot het blijft plakken). Diepe wortels, eetbare bladeren en bloemen, medicinaal en – ja, daar gaan we weer – een composiet. Trekt allerlei insecten (en vogels), waaronder veel roofinsecten. Het is ook een belangrijke plant voor vlinders en bijen, juist vroeg in het jaar. Groeit in zon, maar ook in de halfschaduw, op voedselarme tot voedselrijke, droge tot natte grond. En ziet er vrolijk uit, toch?
10. Peen – Daucus carota
Composieten zijn superplanten voor insecten, maar schermbloemen ook! En laat het nou net zo wezen dat de wortel – ja, die ene in je moestuin, ja – een schermbloemige is. Oogst ze dus niet allemaal, maar laat er een paar staan zodat ze het jaar erop in bloei kunnen schieten. Ze bevatten flink wat nectar en stuifmeel, trekken o.a. vlinders, bijen en roofinsecten, ook heel productief. Ze groeien het beste in niet te dichte grond op matig voedselrijke tot voedselrijke, vochtige grond in de zon.
Leer interactief en op eigen tempo.
7 reacties op “Mijn 10 favoriete diepe wortelaars”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Leuk lijstje! Ik koester ze hier ook allemaal behalve de Kardoen. Die voelt zich hier niet in zijn nopjes.
Goed bezig!
Jammer van de Kardoen
IK heb niet zoveel planten van dit lijstje in mijn tuin staan. Het valt me op dat smeerwortel helemaal niet in je lijstje voorkomt.
Welk deel van de tekst heb je wel gelezen? 🙂
De hele tekst. Ik wil gewoon zeggen dat ik vind dat hij toch ook gewoon écht in het lijstje thuis hoort, het is dan ook een geweldige plant.
Nu is dé plant die vaak wordt neergezet om deze functie te vervullen bijna steevast smeerwortel. Jongens, er zijn nog zoveel meer planten, die soms nuttiger en in heel wat gevallen passender zijn! Dus dit lijstje bevat expres een keer níet de smeerwortel.
T is en blijft een heerlijk nuttige plant. Wie weet zet ik hem als bonus tòch nog op de lijst XD