Introductie van Permacultuur: duurzame overdaad

Mijn eigen voortuin -ingericht met behulp van Permacultuur

Is het u opgevallen dat ik regelmatig Permacultuur noem? Ik verklap nu alvast dat ik dat nog vaker ga doen. Dus wat is het nu eigenlijk? Voor mij is het een manier om de tuin als een ecosysteem te ontwikkelen dat op een duurzame manier in onze behoeften voorziet. Ik introduceer: Permacultuur.

Waarom?

Even een serieus en treurig stukje (dat is nodig helaas). Want met onze huidige koers gaan we lijnrecht in tegen de natuur en dat merken we. Zo is klimaatverandering een feit en dat het een probleem voor ons vormt ook. De gemiddelde temperaturen van de laatste jaren zijn steeds hoger. Het gaat om enkele tienden tot een paar graden, maar er zit duidelijk een stijgende lijn in. Nog een gevolg van klimaatverandering is de toename van extreem weer. Orkanen, zware stormen, ijzige koude, extreme hitte, zoveel neerslag dat huizen overstromen afgewisseld door weken van droogte vol bosbranden en bewateren met ons (kostbare!) drinkwater. Allemaal verschijnselen die steeds frequenter worden en die u waarschijnlijk al zijn opgevallen. En of wij die klimaatverandering nou veroorzaakt hebben of niet, de gevolgen moeten we dragen. En als we dan kijken naar onze voedselproductie (maar ook de tuin) blijkt deze voor die veranderingen wel erg kwetsbaar. Want er worden maar weinig verschillende gewassen verbouwd, dus als de omstandigheden ongunstig veranderen dan komt er direct een groot deel van ons voedsel in gevaar. Planten verzuipen, verbranden, bevriezen of moeten hard werken om dat te overleven, waardoor ze veel kwetsbaarder zijn voor schadelijke dieren en ziekten.

Grondstoffen raken op. We gebruiken bijvoorbeeld zó veel fosfaat dat ons milieu overbemest raakt. Vervolgens doen we moeite om die fosfaat te verwijderen, waardoor die uiteindelijk in zoute verbindingen gecombineerd met ander ‘ongewilde’ stoffen wordt gedumpt of uitspoelt naar zee, waar dit niet meer beschikbaar is. Dat terwijl fosfaat een heel belangrijke bouwstof is voor ieder levend wezen (dus ook voor ons) en ons voedsel niet kan groeien zonder. En we zijn, ondanks allerlei duurzame energiesoorten, nog altijd zeer afhankelijk van fossiele brandstoffen. Vooral voor onze voedselproductie.

En dan nog het milieu. De huidige manier van de agricultuur, maar ook die van tuinen, is gebaseerd op monoculturen. Een monocultuur is erg gevoelig voor ziektes en ongedierte. Bovendien treedt door het gebruik van bestrijdingsmiddelen en (kunst)mest (zowel commercieel als particulier) bodemvervuiling op, waardoor ons milieu vergiftigd raakt. Daardoor sterven nuttige dieren uit, zoals bijen, maar ook raakt ons voedsel en ons leefgebied vergiftigd wat ons weer ziek maakt. Terwijl de bodem tegelijkertijd door de intensieve teelt, monoculturen, het omploegen en intensieve bemesten erodeert en daardoor weer verarmd.

Onze voedselproductie is dus niet houdbaar zoals deze nu is. Een interessante documentaire hierover is ‘Natural world: Farm for the future’ van de BBC (o.a. te bekijken op Youtube). En dit probleem geldt duidelijk niet alleen voor de voedselproductie of voor de tuin. Maar wat als we niet tégen de natuur  inwerken, maar juist mét de natuur? Werkt dat? JA! Want dan kom je bij Cradle to Cradle. En specifiek op voedsel en landschap gericht is er een eigen (gelijkende) stroming: Permacultuur.

Dus wat is Permacultuur?

Permacultuur is in feite een handvat om een functioneel, veerkrachtig en sterk systeem te ontwikkelen dat op een duurzame manier in onze behoeften voorziet. Eigenlijk streeft het dus naar een ecosysteem dat draait rond de mens. Permacultuur is een overkoepelend idee dat allerlei technieken en ideeën samenvoegt, zoals ecologisch tuinieren, wateropvang en –recycling, biologie, ecologie, companion planting en zelfs beplantingstechnieken van de Indianen.

Bij Permacultuur wordt gekeken naar de werking van de natuur en de oplossingen die deze biedt, om die vervolgens toe te passen op een manier waar wij van kunnen profiteren. Het is de bedoeling dat het systeem, als het eenmaal gesetteld is, zo min mogelijk werk (energie) behoeft en zo veel mogelijk voor mens en natuur oplevert. Een goed Permacultuur-systeem gaat bodemerosie tegen, gebruikt geen fossiele brandstoffen en vervuilt het milieu niet. Bovendien staat het een stuk stabieler tegenover klimaatverandering dan een conventionele tuin of moestuin door diversiteit, het gebruik van mircro-klimaten en de samenwerking tussen planten. Permacultuur is niet iets nieuws, het is er al een tijdje.  Het is bedacht door twee Australiërs (Bill Mollison en David Holmgren) en inmiddels bestaan er meerdere opleidingen, waaronder een in Nederland.

Mijn eigen voor- en achtertuin heb ik met behulp van Permacultuur ingericht. Dat heb ik gedaan omdat ik zo veel mogelijk zelfvoorzienend en niet afhankelijk van grote bedrijven en fossiele brandstoffen wil zijn. En dat kan, want in Permacultuur wordt zo efficiënt mogelijk gebruik gemaakt van beschikbare ruimte, energie en grondstoffen. Bovendien zorgt een Permacultuur-tuin voor de mens, maar net zo goed voor (nuttige) dieren en het milieu.

De basis-principes

Ik ga de praktijkuitwerking in aparte stukjes nader uitleggen, dus als het als hocus-pocus klinkt geen nood, dat komt nog wel (want anders wordt dit stuk zo ontzettend lang). Hier zijn kort de basisprincipes:

1. Observatie in plaats van ingrijpen – zie De kunst van het nietsdoen
2. Combinatiebeplanting: zo veel mogelijk samenwerkingen tussen planten (en systemen)
3. Ieder element heeft meerdere functies
4. Iedere functie wordt door meerdere elementen gedragen
5. Gebruik van natuurlijke successie; de overgang van een landschap naar een volgende
6. Kringloopsluiting en recycling
7. Zo effectief mogelijke opvang en opslag van energie en water