Composteren, deel 1: Wat is composteren en de voordelen van het zelf doen
Compost is een goede meststof en bodemverbeteraar. En u kunt dit makkelijk in uw eigen tuin maken; het bespaart geld en u kunt een groot deel van uw keukenafval toch nog nuttig gebruiken. Bovendien heeft eigen compost nog een paar voordelen t.o.v. gekochte compost –maar daar ga ik zo verder op in.
In dit deel wil ik u graag uitleggen wat composteren is, wat het belang is van compost voor de tuin en wat de voordelen zijn als u het zelf maakt.
Voor mijn werk heb ik me o.a. bezig gehouden met de optimalisatie van het industriële composteringsproces. Daarnaast maakte ik onderdeel uit van een werkgroep die onderzoek deed naar een specifieke groep bacteriën in het proces en hoe we die konden beïnvloeden. Tegelijkertijd was ik in mijn eigen tuin bezig met experimenteren. De kennis die ik daarmee heb opgedaan heeft me op beide gebieden geholpen. Het industriële proces is weliswaar niet helemaal hetzelfde als in de tuin (een stuk heter en beter gecontroleerd), maar het principe is hetzelfde.
Het principe
Als plantmateriaal is afgestorven wordt het door allerlei organismen opgegeten (afgebroken). Het afval van die organismen vormt uiteindelijk weer voedsel voor planten. In de natuur is afval steeds weer voedsel voor een of meerdere andere groepen. De organismen die zorgen voor de afbraak van dood plantaardig materiaal zijn bijvoorbeeld wormen, pissebedden en duizendpoten maar ook schimmels en bacteriën. Dit afbraakproces is compostering. En het is niet toevallig dat de genoemde organismen ook in een gezonde bodem voorkomen. Van nature gebeurt compostering op en in de (gezonde) bodem. U kunt dus composteren door al het plantaardige afval op een hoop te leggen maar het kan ook door het materiaal (als mulch) over de bodem tussen planten te strooien.
Het belang van compost
Compost is een goede meststof en bodemverbeteraar en onmisbaar voor een gezonde tuin. Dit zeg ik om de volgende redenen:
- Compost bevat alle voedingsstoffen die planten nodig hebben in meer en mindere mate: stikstof, kalium, fosfaat maar ook voedingsstoffen die de plant in (veel) kleinere mate gebruikt.
- De bacteriën en schimmels in compost komen in de bodem terecht waardoor kwaadaardige schimmels en bacteriën minder kans krijgen om zich te vermenigvuldigen.
- Compost bevat veel organisch materiaal wat water vasthoudt en weer loslaat op het moment dat de bodem droger wordt. Hierdoor wordt na regen langer water nageleverd en droogt de grond minder snel uit.
- Compost maakt de bodemstructuur luchtiger waardoor lucht beter kan doordringen in de bodem en zo wortels, dieren en bacteriën makkelijker van zuurstof kan voorzien. Water kan beter infiltreren. Ook kunnen wortels makkelijker door de aarde heen dringen.
- Compost verhoogt het vermogen van de grond om voedingsstoffen vast te houden, die in bijvoorbeeld zandgrond snel weg zouden zakken naar het grondwater.
- Het gebruik van (veenloze) compost vermindert het gebruik van veen, waardoor natuurlijke veenlandschappen behouden kunnen blijven en stukken land niet inklinken door veenwinning.
- Compost laat langzaam zijn voedingsstoffen los, waardoor plantwortels niet verbranden als er veel van wordt gegeven (zoals bij mest of kunstmest wel kan gebeuren).
- Kunstmest bestaat meestal uit zouten, bijvoorbeeld ijzerfosfaat of kaliumsulfaat. Grote hoeveelheden zijn schadelijk voor het bodemleven en het beïnvloed de druk in de bodem, waardoor planten het moeilijker kunnen krijgen om voedingsstoffen op te nemen.
- Doordat compost langzaam werkt vermindert dit de kans op eutrofiëring (schade aan het milieu door een overschot van meststoffen). Daarnaast laten de zouten uit kunstmest, zoals ijzerfosfaat, onder bepaalde omstandigheden de fosfaten niet los, waardoor die niet beschikbaar zijn voor planten. Als dan de omstandigheden wel gunstig worden komen alle voedingsstoffen in één keer vrij, wat in het verleden een belangrijke reden is geweest voor eutrofiëring.
- Door compost te gebruiken wordt de kringloop gesloten.
Voordelen van zelf composteren
Zoals ik al heb geschreven, het produceren van eigen compost heeft voordelen t.o.v. gekochte compost. En dit zijn ze:
- Het is goedkoper om het zelf te doen, tenzij u in een gemeente woont waar u gratis zakken met compost kunt afhalen dat gemaakt is van uw GFT-afval. Anders geeft u eigenlijk nuttige voedingsstoffen weg aan bedrijven die hier geld mee verdienen.
- Eigen gemaakte compost bevat geen veen, wat in de meeste zakken in de tuincentra wel zit (steekproef-gewijs zie ik meestal rond 40-60%). Veen wordt gewonnen ten koste van het natuurlijke landschap en bevat geen nuttige voedingsstoffen. De reden dat het in compost zit, is omdat van veen beter bekend is wat de waterhoudende capaciteiten zijn. Compost zelf wisselt namelijk over het hele jaar (doordat de input steeds verandert met het seizoen) en daarom is dat van compost niet eenduidig te bepalen. Maar in de tuin meten we geen exacte waarden, we werken vooral volgens de zogenaamde Trial-Error, dus waarom zouden we hier zo veel waarde aan hechten? Op deze manier betaalt u voor waterhoudend materiaal en heeft u maar weinig voedingsstoffen voor uw geldt.
- Eigen compost bevat nog grote delen (takjes e.d.) die langer nodig hebben om af te breken. In het composteringsproces worden deze eruit gefilterd. Maar in de tuin kan die grove fractie (op de echte stronken na) nuttig zijn. Door grotere stukjes in de compost te laten blijft deze luchtiger en kan daarmee bijvoorbeeld zware kleigrond makkelijker verbeterd worden. De grove deeltjes worden vanzelf afgebroken, maar dit kan een paar jaar duren.
- In eigen gemaakte compost zitten geen ijzerfosfaten e.d., in de industrie kan dit via een indirecte weg in de compost terecht komen. Dit zijn geen grote hoeveelheden, maar als u echt puur wil tuinieren kunt u dit beter vermijden.
- Om GFT op te halen, naar de composteerder te rijden, dit tijdens het proces meerdere keren met een shovel te verplaatsen en vervolgens de compost van leverancier naar fabriek naar winkel te rijden wordt veel fossiele brandstof verbruikt en CO2 uitgestoten, wat geëlimineerd wordt door in de eigen tuin te composteren.
- U krijgt een kringloop in eigen tuin, u voedt immers uw planten met gerot plantmateriaal.
- U kunt nog iets nuttigs doen met dat lelijke loof, die rotte aardbeien of de kontjes van wortels. U heeft ervoor betaald, maar door het weg te gooien gooit u ook een deel van uw aankoop weg. Door het te composteren heeft u er toch nog zelf iets aan.
- Ik heb geen bewijs om het volgende te beargumenteren, maar in afval-land zijn er zo nu en dan bedrijven die niet helemaal ethisch of zelfs legaal handelen, dus ik geloof wel dat het waar is. Ik heb van een ex-collega gehoord dat GFT-afval soms wordt opgekocht door verbrandingsovens omdat daarin flink is geïnvesteerd maar de hoeveelheid te verbranden afval zo veel afneemt dat ze niet genoeg opbrengen. Zo verdwijnen belangrijke grondstoffen alsnog in de verbranding en wordt ook nog eens op een oneigenlijke manier geld verdiend.
Bent u geïnteresseerd geraakt in composteren? Lees in deel 2 wat u hiervoor nodig heeft en moet weten en in deel 3 vindt u een manier waarop u dit heel gemakkelijk kunt doen.
3 reacties op “Composteren, deel 1: Wat is composteren en de voordelen van het zelf doen”
Geef een reactie
TUINLOGICA IS UIT!
Aankomende cursussen:
Volg nu mijn Online Basiscursus Permacultuur! Eigen tempo, Interactief leren, 8 lessen in hapklare stukken! Vol praktijkopdrachten en casusstudies van echte projecten. Klik op de afbeelding om naar de proefles te gaan!
Persoonlijke links
Bedrijfspagina:
Iris' Garden Ecology 
Pingback: Gemakkelijk composteren, deel 2: Wat is ervoor nodig? | Iris' Garden Ecology
Pingback: Permacultuur: anders kijken naar een probleem | Iris' Garden Ecology
Dit is op Iris' Garden Ecology herblogden reageerde:
Composteren. Helemaal aan het begin heb ik er eens een heel uitgebreide 4-delige serie over geschreven. Maar er is zo veel bijgekomen (ik heb inmiddels 189 stukken op mijn blog staan) dat de meesten dit niet weten te vinden. Ik dacht: zal ik het opnieuw schrijven? Nee, ze waren goed (hoewel, die vréselijke foto’s…). Daarom: de serie composteren herblogt, dit keer deel 1.